Қазақстанның бос уақыт өткізу және ойын-сауық нарығы
Қазақстанның бос уақыт өткізу және ойын-сауық нарығы
Авторы: Аңсар Абуев, Freedom Finance Global компаниясының талдаушысы
1-тарау. Бос уақыт өткізу және ойын-сауық нарығы сандармен
1.1 Киноиндустрия
1.1.1 Кинотеатрлар, кинозалдар және олардың сыйымдылығы
1.1.2 Киносеанстар және онда келушілер саны
1.1.3 Түсірілген фильмдер
1.2 Ойын-сауық және демалыс саябақтары
1.2.1 Саябақтар және олардың сипаттамалары
1.2.2 Саябақтардағы іс-шаралар
1.2.3 Хайуанаттар бағы
1.3 Мәдени-бос уақыт өткізу ұйымдары және концерттік қызмет ұйымдары
1.3.1 Мәдени-бос уақыт өткізу ұйымдары
1.3.2 Концерттік ұйымдар
1.3.3 Концерттер мен олардың көрермендерінің саны
1.4 Театрлар мен цирктердің қызметі
1.4.1 Театрлар
1.4.2 Цирктер
1.5 Кітапханалар мен мұражайлар
1.5.1 Кітапханалар саны
1.5.2 Мұражайлар саны мен түрлері
2-тарау. Қазақстанда халықтың бос уақыт өткізу және ойын-сауық нарығына деген қарым-қатынасы
2.1 Мәдени-бос уақыт өткізу іс-шаралары мен орындары
2.2 Кинотеатрлар
2.3 Мұражайлар мен көрме залдары
2.4 Театрлар
2.5 Музыкалық концерттер
2.6 Спорттық іс-шаралар
2.7 Стендап-концерттер
2.8 Ойын-сауық саябақтары
2.9 Кітапханалар, цирктер және көпшілік алдындағы дәрістер
2.10 Сауда-ойын-сауық орталықтары
2.11 Жағдаяттық туризм
3-тарау. Негізгі қорытындылар
1-тарау. Бос уақыт өткізу және ойын-сауық нарығы сандармен
1.1 Киноиндустрия
1.1.1 Кинотеатрлар, кинозалдар және олардың сыйымдылығы
2023 жылғы қорытынды бойынша Қазақстанда 113 кинотеатр бар. Елде кинотеатрлар санының айтарлықтай өсуі 2019 жылдан бері байқалуда. Ол кезде көрсеткіш 96-дан бірден 101-ге ұлғайды. 2020 жылы кинотеатр саны екі есеге қысқарды, алайда 2021 жылы тағы бес кинотеатр қосылды, ал 2023 жылы олардың саны бірден айтарлықтай сегіз кинотеатрға ұлғайды. 2019 жылға дейін елдегі кинотеатрлар саны шамамен бір деңгейде сақталып тұрды.
Қазақстандағы кинотеатрлар санының серпіні, 2012–2023 жылдар.
Дереккөз: ҰСБ
Қазақстанда классикалық, жабық кинотеатрлар саны 108, олардың 67-нің (62%) 2-7 экраны, 30-ның (28%) – бір экраны, 11-нің (10%) – сегіз және одан да көп экраны бар. Ең көп кинотеатр (20) Алматы қаласында орналасқан. Бұл жерде бір экраны бар бір де бір кинотеатр жоқ, ал қалған бөлігінің (14) 2-7 экраны бар. Екінші орында Астана және Шымкент қалалары, аталған қалаларда 10 кинотеатр бар. Бұл ретте Астанада да бір экранды кинотеатрлар жоқ, ал 2-7 экраны бар кинотеатрлардың үлесі Алматыдағыдай жетеу. Ұқсас мекемелердің аз бөлігі Ұлытау облысында бар, небәрі – бір кинотеатр.
Жалпы алғанда 2023 жылғы жағдай бойынша Қазақстанның жабық кинотеатрларында 418 кинозал болды. Бір кинотеатрда орташа есеппен 3,87 кинозал. Ең үлкен кинотеатрлар Алматы және Астана сияқты ең ірі қалаларда орналасқан, аталған кинотеатрларда орташа есеппен 6,75 және 3,6 залдан бар. Сондай-ақ жоғары көрсеткіш Шығыс Қазақстан және Қызылорда облыстарында байқалады – 6 және 5,5 залдан бар. Залдары ең аз кинотеатрлар Ақмола облысында (1,67), сондай-ақ Атырау, Батыс Қазақстан және Абай облыстарында (1,75) орналасқан.
Қазақстанда облыстар бойынша кинотеатрлардағы залдардың орташа саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Қазақстанның кинотеатрларындағы жалпы сыйымдылығы 55,9 мың орынды құрайды. Олардың 30%-ы Алматыда орналасқан, тағы 15%-ы Астанада орналасқан. Үшінші орынға Жамбыл облысы жайғасты, онда барлық орынның 7%-ы, ал тағы 6%-ы Шымкентте орналасқан.
Қазақстанда кинотеатрдың орташа сыйымдылығы 517 орынды құрайды. Бұл көрсеткіш Алматы (892 орын), Астана (841 орын) сияқты ең ірі қалаларда, сондай-ақ Шығыс Қазақстан облысында (892 орын) орналасқан. Орташа кинотеатрдың ең аз сыйымдылығы Атырау (196 орын), Батыс Қазақстан (226 орын) және Абай (243 орын) облыстарында орналасқан.
Қазақстанда кинокөрсетілімдерді ұйымдастырумен 123 компания айналысады. Олардың негізгі бөлігі елдің оңтүстік астанасы – Алматы қаласында орналасқан, олардың саны 20. Астана күтпеген жерден екінші орында емес, тіпті үшінші орында да емес, ол төртінші орында орналасқан.
2023 жылы Қазақстанда кинокөрсетілімдерді жүзеге асырған ұйымдардың саны
Дереккөз: ҰСБ
Айта кетерлігі, Қазақстанда кинотеатрлардың саны кинокөрсетілімдерді жүзеге асырған ұйымдардың санынан аз, 2023 жылы олардың саны 113 болды. Мемлекеттік меншік иесінде олардың тек тоғызы бар: Батыс Қазақстан және Жамбыл облыстарында үш-үштен, Атырау, Қарағанды облыстарында және Алматы қаласында бір-бірден бар. Осы үш өңірде цифрлық кинотеатр болып саналатын мемлекеттік кинотеатрлардың жалпы санының үшеуі орналасқан. Қазақстанда көп залды мемлекеттік кинотеатр саны біреу, ол тек Алматыда орналасқан.
1.1.2 Киносеанстар және онда келушілер саны
Киносеанстар
2023 жылы Қазақстанда 985,4 мың киносеанс өткізілді. Олардың 969,2 мыңы толық метражды фильмдерге тиесілі. Киносеанстардың 63%-ына (614 мың) шетелдік фильмдер көрсетілді. Ұлттық фильмдер жағдайдың 31%-ында көрсетілді (302 мың киносеанс). Киносеанстардың тағы 6%-ы бірлесіп шығарылған фильмдерге (53 мың көрсетілім) тиесілі.
Ұлттық статистика бюросы (ҰСБ) «ұлттық фильм» терминін «Кинематография туралы» 2019 жылғы 3 қаңтардағы Қазақстан Республикасының заңына сәйкес пайдаланады. Негізінде, мұндай фильмдердің тізбесіне Қазақстан Республикасының танымалдылығын арттыратын фильмдер кіреді, жұмыстардың 70%-ын Қазақстан Республикасының азаматтары-продюсерлері және түсірілім тобы бар жергілікті ұйымдар жүзеге асырды, оның құрамына еліміздегі азаматтардың кемінде 50%-ы бар. Осыған байланысты, ҰСБ Қазақстанда түсірілген фильмдердің барлығын ұлттық деп санамайды.
Басқа да көптеген параметрлер сияқты, толық метражды фильмдердің көрсетілімдерінің саны 2020 жылға дейін тұрақты түрде өсіп келді. 2012 жылы кинотеатрларда мұндай фильмдердің 415 мың кинокөрсетілімі жүзеге асырылды, 2019 жылы 957 мың (оның үстіне 2019 жылы параметр бірден 220 мыңға жуық көрсетілімге өсті). 2020 жылы пандемия аясында 289 мың көрсетілімге дейін болды. Параметр 2022 жылы жылдам қалпына келіп, 2019 жылғы жоспардан асып кетті (979,9 мың сеанс), бірақ 2023 жылы сәл азайды.
Бұл жерде ұлттық фильмдер көрсетілімі үлесінің шамасын атап өтеміз: 2012-2017 жылдары ол 6–11%-ды құрады, 2020 жылы 28%-ға дейін бірден өсті, 2021 жылы қайтадан 10%-ға төмендеп, 2023 жылы енді 32%-ға қайта өсті. Осылайша, ұлттық киноның үлесі көрсетілімдерде сенімді түрде өсуде (сандар ҰСБ-ның серпіндегі және 2023 жылғы деректеріндегі сандардан сәл өзгеше).
Фильм шығаратын ел бойынша толық метражды фильмдердің кинокөрсетілімі санының серпіні және ұлттық фильмдердің үлесі, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
2023 жылы толық метражды фильм кинокөрсетілімдерінің 39%-ы (380 мың) Алматы қаласына тиесілі. Көрсетілімдердің тағы 14%-ы (138 мың) Астанада өткізілді. Үшінші орында – елде көлемі жағынан үшінші болып саналатын Шымкент қаласы (70,7 мың көрсетілім және 7%). Салыстырмалы түрдегі көрсетілім сондай-ақ Солтүстік Қазақстан облысына (57,5 мың және 6%) тиесілі.
Ұлттық өндірістегі толық метражды фильм көрсетілімдерінің үлесі көбінесе Маңғыстау (53%), Атырау (52%) және Түркістан (47%) облыстарына тиесілі. Ең аз үлес Қарағанды (18%), Ақмола (23%), Қостанай және Солтүстік Қазақстан (25%-дан) облыстарына тиесілі.
Елде өңірлер бойынша кинокөрсетілімдердің саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Келушілер саны
2023 жылы киносеанстарға жалпы алғанда 21 миллион адам келді, олардың 35%-ы (7,11 миллион адам) Алматыға және 21%-ы (4,35 миллион адам) Астанаға тиесілі. Бұған дейін аталған, Алматы мен Астанаға сәйкесінше толық метражды фильмдердің барлық кинокөрсетілімінің 39 және 14%-ы тиесілі туралы ақпаратқа байланысты, Алматыдағы көрермендер киноға кинозалдар неғұрлым бос болған кезде баратынын атап өтуге болады: Астанада сеансқа баратын көрермендердің орташа саны 1,7 есеге көп (Алматыда 18,7-ге қарағанда 31,4). Бұл ретте Алматыда кинотеатрлар мен отырғызу орындары екі есеге көп, толық метражды фильмдердің көрсетілімі 2,8 есеге көп және Астанамен салыстырғанда келушілер 1,7 есеге көбірек. Бұл ретте Алматыда тұрғындар Астанаға қарағанда 1,54 есеге көбірек.
Өңірлер бойынша киносеансқа келушілер саны, көрермендердің %-ы және саны
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Қазақстанда жалпы алғанда бір киносеансқа келушілердің орташа саны 21 адамды құрады. Шетелдік фильмдерге келушілердің саны бір сеансқа орташа есеппен алғанда 18,7 адамды, ал ұлттық фильмдерге келушілердің саны 27,2 адамды құрайды, сондай-ақ бірлесіп шығарылған фильмдерге келушілердің саны 20,2 адам. Бұл ретте шетелдік фильмдердің сеанстары екі еседен көбірек екенін атап өтіледі.
Келушілердің ең үлкен орташа саны Алматы облысына (бір сеансқа 111 адам) тиесілі. Оның үстіне, ұлттық фильмдерге келушілер саны 216 адамды құрады. Шетелдік фильмдерге орташа есеппен 46 адам келетін.
Өңірлер бойынша фильм шығаратын елдің киносеанстарына келушілердің орташа саны, адам саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Қазақстанда 2023 жылы толық метражды фильмдердің сеанстарына келушілердің жалпы саны 11 жылда, жалпы тарихта ең көп болып шықты – ҰСБ тек 11 жылдық кезеңді көрсетеді, бірақ 2012 жылға дейін келушілер саны көп болуы екіталай сияқты. Алдыңғы рекорд – 19,7 миллион көрермен 2019 жылы тіркелген болатын. Келесі жылы көрсеткіш 4,7 миллион көрерменге дейін азайды. Содан бері ол тұрақы түрде өсуде.
2021 жылдан бері толық метражды фильмнің бір сеансына келушілердің орташа саны тұрақты түрде өсіп жатқанын атап өтеміз. Алайда, 2012 жылдан бастап ол тұрақты түрде азайып тұрды. Бұл ретте қаралымның жалпы саны өссе де, 2018-2019 жылдары ол түсіп отырды, оған себеп – орын саны аз жаңа кинозалдардың пайда болуы мүмкін.
Толық метражды фильмдердің киносеанстарына келушілердің жалпы санының серпіні және бір сеансқа келушілердің орташа саны, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Фильм шығарған елдер бойынша прокат
ҰСБ-ның деректері бойынша прокаттағы фильмдерді шығаратын бес негізгі ел бұл – АҚШ, Қазақстан, Ресей, Ұлыбритания және Франция. Осы елдерде шығарылған фильмдерге жиынтықты 15,2 миллион рет келді, Олардың 7,2 миллионы АҚШ-та шығарылған фильмдерге тиесілі, тағы 6,79 миллионы Қазақстанда, 904 мыңы Ресейде, 182 мыңы Ұлыбританияда, 128 мыңы Францияда шығарылды.
Фильм шығарылған ел бойынша толық метражды фильмдердің көрсетілім сеанстарына келушілердің саны, 2023 жыл.
Дереккөз: ҰСБ
Жоғарыда көрсетілген график қазақстандық фильмдердің, әсіресе әлемдік киноиндустрияның көшбасшысы болып саналатын АҚШ-пен салыстырғанда салыстырмалы түрде жоғары бәсекелестігін көрсетеді (нарықты зерделегенге дейін көрсеткіштер неғұрлым қарапайым болып көрінетін сияқты). Қазақстандық (6,78 миллион) фильмдерге келушілердің жалпы келу санына (21 миллион) қатынасы бойынша жергілікті кинематография нарыққа шамамен 32% тиесілі, бұл жалпы алғанда ұлттық кинотаспалар сеанстарының үлесімен салыстырылады. АҚШ шығарған фильмдерге келушілердің 34%-ы, ал шетелдік көшбасшылардың (АҚШ, Ресей, Ұлыбритания және Франция) үлесі шамамен 40%-ды құрады.
Өңірлер бойынша фильм шығаратын ел бойынша толық метражды фильмдердің сеансына келушілердің саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Кіріс
Қазақстанда кинофильмдерді көрсетуден келіп түскен кіріс 37,3 миллиард теңгені құрады. Оның ішінде кинотеатрларға толық метражды фильмдердің прокатынан 37,1 миллиард теңге келіп түсті. Мұнда өңірлер шамамен кинотеатрларға барумен бірдей бөлінеді – кірістердің жартысынан көбі (дәлірек айтсақ, 60%) Алматы мен Астанадағы кинотеатрлар келіп түседі, тағы алты өңір кірістердің төрттен бірін әкеледі, қалған 12 өңірде кинотеатрларға ел бойынша жалпы кірістердің 15%-дан азы келіп түседі.
Өңірлер бойынша толық метражды фильмдерден келіп түсетін кірістер, % және мың теңге, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
2023 жылы кинотеатрға барудың орташа құны 1 787 теңгені құрады. Бұл ретте шетелдік фильмге баруға жұмсалатын шығын ұлттық фильмге қарағанда сәл аздау болды (1 788 теңгеге қарағанда 1 780 теңге). Бірлесіп шығарылатын фильмдер одан да қымбат болып шықты, 1 855 теңгені құрайды. Алайда, билеттің құны киносеанс уақытына тікелей байланысты екенін атап өткен жөн, сондықтан да, мұндай бөлу кесте жасау кезінде кинотеатрлардың басымдықтарын көрсетеді.
Өңірлер бойынша келудің ең жоғары құны Жетісу облысында болды – мұнда ол орта есеппен 2 077 теңгеге (шетелдік фильмге – 1 666 теңге және ұлттық фильмге-2 482 теңге) тұрды. Сондай-ақ, Алматы қаласында құны бойынша үздіктер қатарында: орташа чек - 2 022 теңге (шетелдік фильмге – 2 011 теңге, ұлттық фильмге – 2 058 теңге және бірлесіп түсірілген фильмге – 1 862 теңге). Маңғыстау облысында киноға бару ең арзан болып шықты – 1 076 теңге (шетелдік фильмге – 981 теңге, ұлттық фильмге – 1 139 теңге, бірлесіп түсірілген фильмге – 750 теңге).
Кинопрокат саласында көрсетілген қызметтерден түскен жалпы кіріс 11 жыл ішінде 10 миллиард теңгеден 37,3 миллиард теңгеге дейін 3,7 есеге өсті. Ең төменгі көрсеткіш 2020 жылы тіркелді, 5,87 миллиард теңге болды. Жалпы алғанда, пандемия жылдарын есептемегенде, кинотеатрлардың кірістері тұрақты түрде өсуде (аздаған төмендеулер тек 2015 және 2018 жылдары тіркелген).
Осы уақыт ішінде кинотеатрға барудың орташа құны 748 теңгеден 1 777 теңгеге дейін өсті (жоғарыда келтірілген сандардан айырмашылықтар серпінде мәселе тек толық метражды фильмдерді ғана емес, барлық прокаттан келіп түсетін кірісте болып отыр). Кинотеатрға барудың орташа құны тек 2015, 2018 және 2022 жылдары төмендеді.
Кинотеатрға барудың орташа құны мен кинопрокат кірісінің серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
1.1.3 Түсірілген фильмдер
2023 жылғы деректер бойынша, Қазақстанда кинофильмдер шығаруды жүзеге асыратын 98 кинематографиялық ұйым болған. Олардың жартысынан көбі Алматыда орналасқан (57). Тағы 15-і Астанада, тоғызы Алматы облысында, жетеуі Шымкентте орналасқан
Соңғы 11 жылда кинофильмдер шығарумен айналыстан ұйымдардың саны 21-ден 98-ге дейін бес есеге жуық өсті. Олардың санының күрт өсуі 2019 жылы болды, ол кезде көрсеткіш 47-ден 64-ке дейін өсті. Келесі жылы олардың саны қайтадан 45-ке дейін азайды, алайда 2021 жылы 71-ге дейін өсті, ал 2023 жылы бірден 31-ге өсті.
Кинофильмдер шығаратын ұйымдар санының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ
2023 жылы ұйымдар 387 фильм түсірді, оның 97-сі толық метражды, ал 290-ы қысқа метражды фильмдер. Қысқа мерзімді фильмдердің жартысынан көбі деректі фильмдер. Түсірілген қысқа мерзімді фильмдердің саны 148 немесе барлық қысқаметражды фильмдердің 51%-ы (олардың төрттен үш бөлігі Астанада шығарылды).
Қазақстанда бір кинематографиялық ұйымға орта есеппен 3,95 фильм тиесілі. Оның ішінде 2,96 фильм – толық метражды, 0,99 – қысқа метражды фильмдер. Ең жоғары өнімділік – Астанада орналасқан ұйымдарда, бұл толық метражды және қысқа метражды таспаларға қатысты. Бір компанияға шаққандағы жалпы «өнімділік» және «қысқа метраждар» саны бойынша екінші орында - Шымкенттегі ұйымдар.
Соңғы 11 жылда Қазақстанда түсірілген фильмдердің жалпы саны (толық метражды да, қысқа метражды да) 228-ден 480-ге дейін өзгерді. Фильмдердің көпшілігі 2019 жылы түсірілген, содан кейін 2023 жылы түсірілген. Өнімділігі бойынша үшінші орында 2014 жыл болды (347 фильм). Бұл ретте, бір ұйым түсірген туындылардың орташа саны азаяды. Бұл ұйымдардың санының өсуіне не саннан сапаға ауысу үрдісіне байланысты болуы мүмкін.
Қазақстанда түсірілген фильмдердің жалпы саны және бір ұйым түсірген фильмдердің орташа саны, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
2023 жылы Қазақстанда түсірілген 97 толықметражды фильмнің екеуі бірлесіп шығарылған (екеуі де Алматыда түсірілген), ал 95-ін толығымен қазақстандық ұйымдар түсірген. Қазақ тілінде 95 фильмнің 62-сі жарық көрді, бұл 65%-ды құрайды.
1.2 Ойын-сауық және демалыс саябақтары
1.2.1 Саябақтар және олардың сипаттамалары
2023 жылғы ҰСБ-ның деректері бойынша Қазақстанда 230 ойын-сауық және демалыс саябағы бар. Бұл орайда бюро сауда орталықтарының, ойын-сауық кешендерінің ғимараттарында орналасқан ойын-сауық және демалыс саябақтарын да ескереді, олардың жартысына жуығы (48%), алайда олардың жалпы аудандағы үлесі көп емес. Бұл саябақтардың негізгі бөлігі жеке меншікте, олардың саны 230-дан 159-ы немесе 69%. Алайда, бұл көрсеткіш өңірден өңірге айтарлықтай өзгереді.
Саябақтар саны жағынан көшбасшы – Түркістан облысы, онда олардың саны 27. Бұл ретте олардың 25-і бірден мемлекеттік меншікте, тек екеуі ғана жеке меншік саябақ. Осы қарама – қайшылықта 21 саябақ орналасқан Алматыны атап өтуге болады, олардың барлығы жеке меншік саябақтар. Саябақтар саны жағынан екінші орында – Шымкент (25 саябақ, оның 15-і жеке меншік), үшінші орында – Астана (22 саябақ, оның 13-і жеке меншік).
2023 жылы өңірлер бойынша Қазақстандағы мемлекеттік және жеке меншіктегі ойын сауық және демалыс саябақтарының саны; бірліктер.
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Үй-жайлардағы саябақтардың саны әр өңірде әр түрлі болады. Мысалы, ойын-сауық және демалыс саябақтарының саны жағынан ең ірі өңірлердің ішінде Түркістан облысында, 27 саябақтың ішінде үй-жайда орналасқан бір де-біреуі жоқ. Екінші орында тұрған Шымкентте үй-жайда саябақтардың жартысынан азы (48%) орналасқан. Астанада осындай көрсеткіш 36%-ға, ал Алматыда – 81%-ға тең.
Ауданы
Қазақстандағы ойын-сауық және демалыс саябақтарының жалпы ауданы 22,7 миллион шаршы метрді құрады. Саябақтардың ең үлкен ауданы – Алматыда (10,4 миллион шаршы метр). Үй-жайлардағы саябақтар ауданның тек 0,2%-ды құрайды (21,7 мың шаршы метр.). Астанада саябақтардың жалпы ауданы 3,2 миллион шаршы метрді құрайды.
Астана мен Алматыдағы саябақтарды салыстыра отырып, Алматыдағы ашық саябақтардың саны 3,5 есеге аз (төртеуі Алматыда және 14-і Астанада)* болғанына қарамастан, Алматыдағы ашық саябақтардың ауданы Астанадағыдан 3,3 есе көп екенін атап өтуге болады. Айта кетерлігі, Алматыдағы саябақтар ауданы 2002 жылдан бері өзгерген жоқ, бұл кезде елордада 2015 жылдан бастап белсенді өсу қарқыны байқалды, бұған EXPO-2017 ықпал еткен болуы мүмкін.
*ҰСБ ойын-сауық саябақтарының нақты санын ашпайды, бірақ біз аталған саябақтардың санын есептегенге сүйене отырып, ашық және ғимараттарда орналасқан сабяқтардың пайызын береді. Сондай-ақ, бюро ойын-сауық саябақтарын белгілеу үшін пайдаланылған өлшемшарттарды нақтыламайды, бұл бізге Алматыда қандай төрт саябақ есептелгенін анықтауға мүмкіндік бермеді.
Үй-жайлардағы саябақтарға ауданның 0,9% тиесілі. Үй-жайлардағы саябақтар аудандарының едәуір үлесі - Маңғыстау (182,9 мың шаршы метр жалпы ауданның 16,3%-ы), Алматы (230,2 мың шаршы метрдің 14,9%-ы) және Атырау (100,7 мың шаршы метрдің 12,6%-ы) облыстарында.
Өңірлер бойынша Қазақстандағы ойын-сауық және демалыс саябақтарының ауданы және үй - жайлардағы саябақтар ауданының үлесі, 2023 жыл; мың шаршы метр және %
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Қазақстандағы ашық аспан астындағы саябақтың орташа ауданы 188,9 мың шаршы метрді, үй-жайда 1 839 шаршы метрді құрайды. Ашық аспан астындағы саябақтардың орташа ауданы бойынша абсолютті көшбасшы – 2,6 миллион шаршы метр көрсеткішімен Алматы қаласы, бұл ел бойынша орташа көрсеткіштен 14 есе артық. Ең ірі қаладан кейінгі өңірлердің көрсеткіші 10 есеге аз: Қарағанды облысында – 231,4, Астанада – 226,4, Шымкентте – 191,5 мың шаршы метр. Ашық аспан астындағы саябақтың ең кіші орташа ауданы Ақтөбе және Жамбыл облыстарында (тиісінше 17,5 және 22,1 мың шаршы метр).
Саны
Соңғы 11 жылда елдегі ойын-сауық және демалыс саябақтарының саны 103-тен 230-ға дейін екі еседен астам өсті, көбінесе жабық саябақтар есебінен өсті. Әсіресе 2021 жылдан бастап айтарлықтай өсе бастады, сол жылы шамамен 20 саябақ қосыла бастады. Бұл ретте, таңқаларлығы, олардың жалпы ауданы іс жүзінде өзгермейді – 11 жыл ішінде ол 400 гектардан аз өсті. Бұл, ең алдымен, ауданы салыстырмалы түрде аз үй-жайлардағы саябақтардың санының артуымен түсіндіріледі. Бұл ретте, 2019 жылы аумақтың екі еседен астам күрт өсуі байқалды, бірақ 2020 жылға қарай саябақтардың ауданы әдеттегі көрсеткіштерге оралды.
2012-2023 жылдары Қазақстандағы саябақтардың жалпы саны және олардың жалпы ауданы
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
1.2.2 Саябақтардағы іс-шаралар
Қазақстандық саябақтар бір жылда 7 056 мәдени-бұқаралық іс-шара өткізді. Олардың бір саябаққа шаққандағы орташа саны 30,7 іс-шараны құрады. Іс-шаралардың көбі Алматы (1 429), Маңғыстау (1 154) және Қарағанды (1 059) облыстарының саябақтарында, сондай-ақ Шымкентте (781) өткізілді. Іс-шаралардың ең азы (12) Жетісу, сондай-ақ Ұлытау (18), Атырау (35), Ақтөбе және Ақмола (44) облыстарында болды.
Бір саябаққа іс-шаралардың ең көп саны Маңғыстау облысында (128,2), Алматыда қаласында (68), Қарағанды облысында (58,8) және Жамбыл облысында (47,1) өтті. Бір саябаққа іс-шаралардың ең аз орташа саны Түркістан (2,2), Атырау (2,7), Ақтөбе (3,7), Ұлытау және Жетісу (6) облыстарында тіркелген.
Өңірлер бойынша Қазақстан саябақтарындағы іс-шаралардың жалпы саны және бір саябаққа есептегендегі іс-шаралардың орташа саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
11 жыл ішінде саябақтардағы іс-шаралар саны айтарлықтай өсті. Егер 2012 жылы олардың саны 1 939 болса, 2023 жылы 7 056 болды. Олардың санының азаюы 2015, 2018-2019 жылдары тіркелді және пандемия болған 2020 жылы қатты байқалды.
Бір саябаққа іс-шаралардың орташа саны да едәуір өсті – 2012 жылы бұл көрсеткіш 18,8, 2023 жылы 30,7 іс-шараны құрады. Ең үлкен көрсеткіш (32,3) 2022 жылы, ал ең төменгі көрсеткіші 2020 жылы (3,5) болды.
Қазақстан саябақтарындағы іс-шаралардың жалпы санының және бір саябаққа есептегендегі іс-шаралардың орташа санының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Қазақстандық ойын-сауық және демалыс саябақтарында ҰСБ бос уақыт ретінде сипаттайтын 4 130 объект орналасқан. Статистикалық ведомство оларға аттракциондар, ойын автоматтары және «басқалар» санатындағы сипатталмаған объекттер жатқызады. Үлгіні толтыру жөніндегі нұсқаулықтан белгілі болғандай, бос уақыт өткізу объекттеріне эстрадалық, би, балалары алаңдары немесе театрлар, шығармашылықпен айналысуға арналған үй-жайлар, спорт объекттері, спорттық жабдықтарды жалға беру базалары, көркемөнер және басқа шеберханалар, балалар қалашықтары мен аттракциондар, саябақ аумағында орналасқан ойын автоматтары кіретінін білуге болады.
Осындай бос уақыт өткізу объекттеріне бару саны 14,7 миллионды құрады. Олардың 10 миллионға жуығы бес өңірге тиесілі. Бұл ең ірі қалалар – Алматы, Шымкент, және Астана (тиісінше 2,92; 2,79 және 1,59 миллион келуші), сондай-ақ Солтүстік Қазақстан және Қарағанды облыстары (тиісінше 1,34 және 1,26 миллион келуші).
2011 жылмен салыстырғанда Қазақстан саябақтарындағы бос уақыт өткізу объекттерінің саны 2,2-ден 4,1 мыңға дейін 85%-ға өсті. Бұл көрсеткіш 11 жылдағы ең жоғары көрсеткіш болып табылады және 2020 жылдан бері өсуде. Пандемия болған жылы ол 10%-дан астам айтарлықтай төмендеді. Бұған дейін саябақтардағы бос уақыт өткізу орындарының саны 2018 жылы да төмендеген.
Бос уақыт өткізу объекттеріне бару саны әлі пандемияға дейінгі деңгейге орала алмады. 2020 жылмен салыстырғанда бұл көрсеткіш төрт есеге жуық өсті (3,8-ден 14,7 мың келуге дейін), бірақ ол 2019 жылғы ең жоғары деңгейден (21,2 мың келу) ғана емес, сондай-ақ 2012 жылғы көрсеткіштен (15,4 мың келу) әлі де төмен.
Қазақстандағы бос уақыт объекттері санының серпіні және оларға бару саны, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
1.2.3 Саябақтар
ҰСБ-ның деректері бойынша Қазақстанда 11 хайуанаттар бағы тіркелген. Олардың үшеуі Алматыда орналасқан, екеуі жанаспа. Тағы екі хайуанаттар бағы Шығыс Қазақстан облысында орналасқан, олардың біреуі - жанаспа. Қарағанды және Ақмола облыстарында, сондай-ақ Шымкент пен Астана қалаларында тағы бір дәстүрлі хайуанаттар бағы бар. Солтүстік Қазақстан және Абай облыстарында бір жанаспа хайуанаттар бағы бар.
11 жыл ішінде Қазақстандағы хайуанаттар бағының саны екі есеге жуық өсті. Алайда, көбінесе хайуанаттар бағының танымалдылығының артуына байланысты өсті. Олар алғаш рет 2016 жылы пайда болды, келесі екі жыл бойы ең жоғары деңгейде болды, содан кейін олардың саны айтарлықтай төмендей бастады. Жай хайуанаттар бағына келетін болсақ, олардың жалпы саны осы уақыт ішінде өзгерген жоқ (дегенмен, аталған кезеңде хайуанаттар бағының саны бес-жеті аралығында өзгерді).
Хайуанаттар бағының жалпы ауданы 98,7 гектарды құрайды, бұл ең төменгі мән. Ең үлкен хайуанаттар бағы Қарағанды облысында орналасқан – 43,5 гектар. Екінші орында – ауданы 30,1 гектарды құрайтын хайуанаттар бағы бар Шымкент қаласы. Алматыда үш хайуанаттар бағының жалпы ауданы (оның екеуі – жанаспа) 21,2 гектарды, ал Шығыс Қазақстан облысындағы хайуанаттар бағының ауданы 3,7 гектарды құрайды. Ақмола облысы мен Астана қаласындағы хайуанаттар бағында орын жоқ.
Хайуанаттар бағы санының және олардың ауданының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ
Қазақстандық саябақтарға 2023 жылы 2,12 миллион адам барды. Ең көп келушілер Алматыда болды, олардың саны 969 мың. Одан кейінгі орында 343 мың келушімен Шымкент қаласы тұр, Қарағанды облысында көрсеткіш 134,5 мыңға тең. Шығыс Қазақстан облысының саябақтарына 94 мың келуші, Абай облысына 7 мың, Солтүстік Қазақстан облысына 5 мың келуші болды.
Орта есеппен әр хайуанаттар бағына 193 мың адам келді. Ең жоғары көрсеткіш - Шымкентте (хайуанаттар бағы біреу болғандықтан, ол келушілердің жалпы санына тең), одан кейінгі орында 323 мың келушімен Алматы қаласы тұр, одан кейін Қарағанды облысы (134,5 мың) келеді.
Өңірлер бойынша Қазақстанның хайуанаттар бағына келушілердің орташа саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
2012 жылы саябақтарға 993 мың адам, 2023 жылы 2,12 миллион адам келді. Бұл көрсеткіш 2014 жылға дейін төмендеп келді, 2015 жылы күрт өсті. Бұл биылғы жылы ҰСБ океанариумға баруды хайуанаттар бағына баруға қосуымен байланысты болуы мүмкін. Бірақ бюро оның бару санын бөлек ашпайды, тіпті бұл океанариумдардың санын көрсетпейді, оны «конфиденциалды деректер» деп атайды.
Қазақстанның хайуанаттар бағына (және океанариумдарына) келушілер санының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Қазақстандық хайуанаттар бағында барлығы 13,3 мың жануар, құс және балық бар. Олардың көпшілігі Алматы қаласында (төрт мыңға жуық), Шымкент қаласында (2,6 мың) және Қарағанды облысында (2,3 мың). 2023 жылы жануарлардың, құстардың және балықтардың саны 2012 жылмен салыстырғанда үштен бір бөлігіне көп. Бұл көрсеткіш 2015 жылы айтарлықтай өсті (оған океанариумды мекендейтіндер де кірді), содан кейін 2018 жылы күрт өзгеріс болды, ал 3 жылдан кейін күрт төмендеу болды. 2022 жылы жануарлардың, құстардың және балықтардың саны да өсті, ал бір жылдан кейін аздап төмендеді.
1.3 Мәдени-бос уақыт өткізу ұйымдары және концерттік қызмет ұйымдары
1.3.1 Мәдени-бос уақыт өткізу ұйымдары
Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес, 2023 жылы Қазақстанда 3 069 мәдени-демалыс ұйымы жұмыс істеді. Әдіснамалық түсіндірмелерден статистикалық деректердегі мұндай ұйымдар «күнделікті қарым-қатынас, тұлғаны дамыту, көркемөнерпаздар халық шығармашылығы орталықтары болып табылатын» мәдениет сарайлары мен үйлері, клубтар мен халық шығармашылығы орталықтары дегенді білдіреді.
Бұл ұйымдар Қазақстанның облыстары арасында бірдей бөлінген, оның үстіне, шамасы, олардың саны елді мекендер санына тікелей байланысты. Айта кетейік, мұндай ұйымдардың 90%-ы ауылдық жерлерде орналасқан. Мұндай бөлу осындай мәдени-бос уақыт өткізу ұйымдарының негізгі үлесі мемлекет меншігінде болуымен байланысты. Мысалы, Алматы мен Астанада олардың саны бір-бірден, ал Алматы облысында 119, Ақмола облысында 260. Көшбасшылар қатарында Батыс Қазақстан және Павлодар облыстары (тиісінше 270 және 267 ұйым).
Ұйымдардың құрамы клубтардан (57%), үйлер мен мәдениет сарайларынан (40%) тұрады. Басқа ұйымдар 3%, ал халық шығармашылығы орталықтары небәрі жетеу.
Өңірлер бойынша мәдени-демалыс ұйымдарын бөлу
Дереккөз: ҰСБ
Соңғы уақытта мәдени-бос уақыт өткізу ұйымдарының саны іс жүзінде өзгерген жоқ. Он жыл бұрын олардың саны қазіргі көрсеткішіне қарағанда жүзге жуық болды. 2017 жылға қарай олардың саны 3185-ке жетті, содан кейін тұрақты, бірақ сәл азая бастады. 2020 жылы олардың саны 3 077-ге дейін қысқарды, 2022 жылы 3 102, 2023 жылы 3 069 болды.
2012-2023 жылдардағы мәдени-бос уақыт өткізу мекемелерінің саны
Дереккөз: ҰСБ
Жеке мәдени-бос уақыт өткізу ұйымдары елдің 20 облысының сегізінде ғана бар. Ұйымдардың тек 3%-ы жеке меншік ұйымдарды құрайды. Олардың ең үлкен үлесі (31%) – Солтүстік Қазақстан облысында. Сондай-ақ Қостанай облысында олардың саны салыстырмалы түрде көп (12%). Қалған өңірлерде мәдени-бос уақыт өткізу ұйымдарының үлесі 6 %-дан аспайды.
1.3.2 Концерттік ұйымдар
Концерттерді ұйымдастыратын компанияларға келетін болсақ, 2023 жылғы деректер бойынша Қазақстанда осындай 43 ұйым жұмыс істейді. ҰСБ оларды «әдебиет пен өнер туындыларын көпшілік алдында орындауға жағдай жасау және өнер ұжымдары мен жекелеген орындаушыларды танымал ету үшін шаралар кешенін іске асыратын ойын-сауық ұйымдары» деп сипаттайды. Бұл жерде сөз кәсіби концерттік қызметті жүзеге асыратын кәсіпорындар мен ұйымдардың балансында өзін-өзі қамтамасыз ететін филармониялар, концерттік бірлестіктер мен залдар, дербес ұжымдар (музыкалық, хор, би) туралы болып отыр.
Мұндай ұйымдардың көпшілігі елдің ең ірі қалаларында орналасқан. Оның 13-і Алматы қаласында, алтауы Астанада. Олар негізінен мемлекеттік меншікте есепте тұр.
Мұндай ұйымдардың саны соңғы 10 жылда (әсіресе 2013 жылы) айтарлықтай азайды, алайда 2021 жылдан бастап 2013-2015 жылдар деңгейіне орала бастады. Концерт залдарындағы көрермендер саны 2017 жылдан бастап өсуде (ол 2023 жылы аздап төмендеді).
Концерттік қызметті жүзеге асыратын ұйымдар санының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ
Елде қарастырылып отырған ұйымдардағы концерт залдарының жалпы сыйымдылығы 20 655 орынды құрайды. Концерт залдарының сыйымдылығы бойынша көшбасшылар 5,2 мың көрермен орны бар Астана және 4,2 мың орны бар Алматы сияқты ең ірі қалалар. Олардың кейін 1,3 мыңға жуық көрсеткішпен Батыс Қазақстан облысы мен Шымкент қаласы. Ең аз көрермендер орны – Атырау (144), Қызылорда (286) және Маңғыстау (348) облыстарында.
Концерт залдарының сыйымдылығы бойынша өңірлердің рейтингі; орын саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ
Айта кету керек, концерт залдарының сыйымдылық көрсеткіші концерттік қызметті жүзеге асыратын ұйымдар санының көрсеткішіне қарағанда айтарлықтай өзгерді.
Концерт залдарының сыйымдылық серпіні; орындар саны, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ
1.3.3 Концерттер мен олардың көрермендерінің саны
2023 жылы концерттік ұйымдар 6 435 концерт өткізді, олардың 74%-ы өз аумағында өтті. Ең көп концертті Қарағанды облысындағы концерттік ұйымдар берді (972). Алайда, олардың тек 21%-ы өңірдің аумағында, қалғандары басқа облыстарда өткізілді. Өткізілген концерттер саны бойынша екінші орын – Астанада (911). Мұнда қала ішіндегі концерттердің үлесі айтарлықтай жоғары, 73%-ды құрады.
Өз өңірінің ішінде ең көп концерттерді Алматыда (691), одан кейін Астанада (666), одан кейін Қызылорда облысының ұйымдары өткізді, олар өңір ішінде 324 концерт өткізді (бірақ өңірден тыс жерде де жоқ).
Концерт залдары сыйымдылығының серпіні; орын саны, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ
Концерттердің санына тарихи кестеден байқалатын 2020 жылғы пандемия айтарлықтай әсер етті. Аталған жылы жалпы саны алдыңғы 2019 жылмен салыстырғанда 71%-ға төмендеді. Тек 2023 жылы көрсеткіш 2012 жылдан 2019 жылға дейінгі серпінге сәйкес келетін жоғары нәтиже көрсетті.
2012-2023 жылдардағы концерттер санының серпіні
Дереккөз: ҰСБ
2023 жылы концерттерде көрермендердің жалпы саны 4,3 миллионды құрады. 2,9 миллион адам концерттік ұйым орналасқан облыста, ал 1,4 миллион адам басқа облыстарда өткізілген концерттерге барды. Орта есеппен әр концертке 670 көрермен барды.
Көрермендер саны
Көпшілік саны бойынша көшбасшы - Астана. Мұнда жергілікті компаниялар ұйымдастырған концерттерге 733 мың адам келіп, басқа өңірлерде ұйымдастырылған Астана компанияларының концерттеріне тағы 309 мың адам келді. Қарағанды облысының есте қаларлықтай көрсеткіштері бар, онда осы өңірдегі ұйымдар өз облыстарына қарағанда басқа облыстарда көптеген көрермендерді тартады. Мәселен, облыстың өзінде көрермендер саны небәрі 139 мыңды құрады, бірақ тағы 748 мың адам осы өңірдің компаниялары Қазақстанның басқа жерлерінде ұйымдастырған концерттерге қатысты.
Үшінші орын - Алматыдағы концерттік ұйымдарда: 725 мың адам олардың іс – шараларына қаланың өзінде, тағы 81 мың адам басқа өңірлерде қатысты.
Көрермендердің орташа санының көрсеткіші бойынша бір өңірге Шығыс Қазақстан облысы көш бастап тұр - 1 217 адам. Айта кету керек, мұндай жоғары көрсеткіш іс-шаралардың аз санынан туындайды - жергілікті ұйымдар тек 143 концерт өткізді (тек Абай облысында ғана аз) және олардың барлығы өңір ішінде өтті. Осы көрсеткіш бойынша екінші орында – Астана, 1144 адам, үшінші орында – Алматы (960 адам). Екі қаланың деректерін салыстыра отырып, жергілікті концерттерде көрермендер саны бірдей болған кезде, елордалық ұйымдастырушылар басқа өңірлерде көрермендерді едәуір көп жинайды деп айтуға болады. Жамбыл облысындағы концертке көрермендердің ең аз орташа саны – барлығы 165 адам келеді.
Өңірде тіркелген ұйымдар өткізген концерттердің көрермендер саны бойынша өңірлердің рейтингі және көрермендердің орташа саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Қазақстандық ұйымдар 2023 жылы онлайн-режимде 77 концерт өткізгенін атап өтеміз. Мұны Солтүстік Қазақстан (49 онлайн-концерт), Қызылорда (21) және Жамбыл (алты) сияқты үш облыстың компаниялары жасады. Бұл ретте, Солтүстік Қазақстан облысының компаниялары ұйымдастырған концерттерге 1,94 миллион адам қатысты – орта есеппен әр іс-шараға 40 мыңнан аз көрермен қатысты.
1.4 Театрлар мен цирктердің қызметі
1.4.1 Театрлар
Саны
2023 жылғы деректер бойынша Қазақстанда 74 театр жұмыс істеді. Олардың үштен бірі Алматыда – 24. Екінші орында – ел астанасы және көлемі жағынан екінші орындағы қала – Астанада, мұнда тоғыз театр орналасқан. Үшінші орында – Шымкент қаласы.
Қазақстандағы театрлардың жалпы саны 2022 жылды қоспағанда, соңғы 11 жылда өзгерген жоқ деуге болады. Аталған жылдан бастап ол 65-тен 73-ке дейін күрт өсті, былтырғы жылы (өсім негізінен Алматыдағы театрлар санының 18-ден 23-ке дейін ұлғаюына байланысты).
Бұл ретте олардың 16-сы жеке меншікте. Жеке театрлардың көпшілігі Алматы және Алматы облыстарында орналасқан (13-і еліміздің ірі қаласында, екеуі Алматы облысында).
Бұл театрлардың негізгі бөлігі драмалық. Олардың саны 40 немесе жалпы санының 54%-ын құрайды. Екінші орында – қуыршақ театры. Олардың саны 12 немесе 16%. Сондай-ақ, Қазақстанда жеті жасөспірім театры және төрт опера және балет және музыкалық комедия театры орналасқан. Тағы жеті театр басқа жанрларға жатады.
Жанр бойынша Қазақстан театрларының саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ
Театрлардың сыйымдылығы, іс-шаралар саны және онда бару саны
Орта есеппен қазақстандық театрда - 361 көрермен орны бар. Көрермен орындарының ең үлкен орташа көрсеткіші – Шығыс Қазақстан және Қызылорда облыстарында (мұнда тек бір-бір театрдан орналасқан, сондықтан да бұл сан орындардың жалпы санының көрсеткіші болып табылады), сондай-ақ Астанада тиісінше 640, 634 және 629 орын бар.
Облыстар бойынша Қазақстан театрларындағы көрермендер орындарының орташа саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
2023 жылы қазақстандық театрлар 16,5 мың іс-шара өткізді. Олардың көпшілігі Алматы (3 992) және Астанада (2 307) сияқты ең ірі қалаларда өткізілді. Сондай-ақ, көшбасшы орындарда 1 643 іс-шарамен Қарағанды облысы және 1 563 іс-шарамен Шымкент қаласы тұр. Былтырғы жылы бір театрға орта есеппен 223 іс-шара өткізілді. Абай, Қарағанды және Ақтөбе облыстарының театрлары «нәтижелі» болды.
Ең аз белсенділік Алматы облысының театрларында байқалады – жылына барлығы 44 іс-шара. Атырау (127), Түркістан (1 239) және Павлодар (137) облыстарында да көрсеткіштер төмен. Алматы қаласында театрларда жылына орта есеппен 166 іс-шара, Астанада 256, Шымкентте 261 іс-шара өткізілді.
Облыстар бойынша Қазақстан театрлары өткізген іс-шаралардың орташа саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ
Қазақстандық театрлардағы іс-шараларға келушілердің жалпы саны 2,97 миллион адамды құрады. Көрермендердің көпшілігі Алматы (767 мың), Астана (521 мың) және Шымкент (283 мың) театрларында болды. Ең аз көрермен Алматы облысында (мыңнан сәл астам).
Қазақстан бойынша әр іс-шараға орта есеппен 180 адам барды. Көрермен белсенділігі бойынша Қызылорда және Атырау облыстары (тиісінше 266 және 253 адам), сондай-ақ Жетісу және Абай облыстары (әр іс-шараға 240 және 239 келуші) көшбасшы болды. Көрермендердің ең аз орташа саны Алматы облысында тіркелді, олар 15 адамды құрады. Сондай-ақ, Солтүстік Қазақстан және Қостанай облыстарында көрсеткіштер төмен (тиісінше 98 және 106 келуші). Елордада әр іс-шараға орта есеппен 226 көрермен, Алматыда 192, Шымкентте 181 көрермен қатысты.
Облыстар бойынша Қазақстан театрлары өткізген бір іс-шараға келушілердің орташа саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Мәдениетке байланысты көптеген параметрлер сияқты, Қазақстан театрларымен серпінде тоқыраумен шектесетін 2020 жылға дейін (2012-2019 жылдары орта есеппен 3,4%-ға) баяу өсу байқалды. Содан кейін іс-шаралар саны азайып, одан кейін қалпына келе бастады. Таяқты екі ұшы болады, сол уақыт аралығында театрға келушілердің орташа саны 2012 жылғы 197 адамнан 2019 жылғы 177 адамға дейін төмендегені болды. 2023 жылы бұл көрсеткіш 2013-2014 жылдар деңгейіне жетті (іс-шараға 180 адам).
Бір театрдағы іс-шаралардың орташа саны және бір іс-шараға келушілердің орташа саны
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
2023 жылы қазақстандық театрларда 345 жаңа қойылым көрсетілді. Олардың саны бойынша көшбасшы – еліміздегі барлық жаңа спектакльдердің 67 қойылымы және 19%-ы бар Алматы. Екінші орында Астана қаласы (33 қойылым, 10%) және Қарағанды облысы (30 қойылым, 9%). Сондай-ақ, бестікке Шымкент қаласы және Ақмола облысы кіреді (тиісінше 28 және 22 қойылым).
Барлық 11 жыл бойы жаңа қойылымдардың саны айтарлықтай тұрақты деңгейде болды - осы уақыт ішінде ол 314-тен (2012 жылы) 406-ға дейін (2016 жылы) өзгерді. Бұған 266 театр қойылымы көрсеткішімен 2020 жылғы пандемия кірмейді.
Жаңа қойылымдар санының және театрлардың жалпы репертуарының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Театрлардың мемлекеттік тілдегі қойылымдарға байланысты көрсеткіштерін бөлек атап өтеміз. Жалпы алғанда, Қазақстанда бір жыл ішінде театрлар қазақ тілінде 8,8 мың қойылым өткізді, бұл барлық іс-шаралардың жартысынан астамы (53%). Номиналды мәні бойынша 1,9 мың іс-шарамен Алматы, 1,8 мың іс-шарамен Астана және мың іс-шарамен Шымкент сияқты еліміздің ең ірі қалалары көшбасшылар болып табылады.
1.4.2 Цирктер
ҰСБ-ның деректері бойынша, Қазақстанда үш цирк жұмыс істейді, олардың жалпы төрт ғимараты немесе үй-жайы бар. Астана, Алматы және Шымкент қалаларында бір-бір цирктен орналасқан, ал Шымкент қаласында цирктің екі үй-жайы бар. Көрермендер залындағы орындардың жалпы саны 4 837-ні құрайды. Шымкентте цирктің сыйымдылығы 1 149 орын, Алматыда – 1 768 орын, Астанада – 1 920 орын бар. Бұл ретте, ҰСБ-ның деректеріне сәйкес, Шымкенттегі цирк ғимараттарының (үй-жайларының) біреуі және Астанадағы цирк күрделі жөндеуді талап етеді.
2023 жылы қазақстандық цирктер 260 іс-шара өткізді. Алматы циркі ең белсенді болды, ол әртістердің 119 қойылымын өткізді. Шымкент пен Астананың цирктері сәйкесінше бірдей - 68 және 73 іс-шара (және Алматы циркінен әлдеқайда аз) өткізді. Бұл ретте Алматы мен Астананың цирктері тек балаларға арналған іс-шаралар өткізді, ал Шымкент қаласының циркі балаларға арналған 28 қойылым берді (жалпы санының 41%-ы).
Қазақстандық цирктерде гастрольдік қойылымдар 46 болды – бұл барлық санның 18%-ы. Оның 14-і шетелде өткізілді. Бұл ретте Астана циркі өзінің барлық 10 гастрольдік және көшпелі қойылымдарын шетелде өткізді, ал Алматы мен Шымкенттің цирктері шетелде тек екі рет өнер көрсетті. Сондай-ақ, Шымкент циркінің гастрольдік өнерлері жалпы санның жартысы (34).
ҰСБ-ның деректері бойынша 2015 жылға дейін Қазақстанда бес цирк болғанын атап өткен жөн. Содан бері Шымкенттегі цирктердің бірі (2014 жылы) және Қарағанды облысындағы жалғыз цирк (2016 жылы) жұмысын тоқтатты. Соңғы 11 жылда бір циркке шаққандағы іс-шаралардың ең көп саны 2013 жылы 104 болды. Ең төмен мәндер 2020 және 2021 жылдары тіркелген – сәйкесінше 12 және 39. Алайда, 2019 жылы өте төмен көрсеткіш болды, 64 қойылым.
Бір циркке іс-шаралардың орташа санының және бір қойылымға көрермендердің орташа санының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
1.5 Кітапханалар мен мұражайлар
1.5.1 Кітапханалар саны
Қазақстанда 3 924 кітапхана бар. Кітапханалар саны бойынша өңірлер арасында көшбасшы – Түркістан облысы (398 немесе 10%). Сондай-ақ Батыс Қазақстан (360), Ақмола (343) және Қостанай (340) облыстары жоғары нәтиже көрсетеді. Ең аз кітапхана Астанада (23) - мұнда балалар мен жасөспірімдерге арналған кітапханалар ашылмайды, - Алматы (34), Шымкент (44).
Кітапханалар саны бойынша Қазақстан өңірлерінің рейтингі, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
11 жыл ішінде Қазақстанда кітапханалар айтарлықтай қысқарды, олардың саны 200 бірліктен астам. Қазір елде олардың саны 3 924, 2012 жылы 4 192 болды. Айта кетейік, 2023 жылға дейін кітапханалар саны шамалы (бірлікке) өскен жалғыз жыл 2014 жыл болды. Кітапханалар сана 2023 жылы жетеуге дейін өсті.
Түрі бойынша Қазақстандағы кітапханалар санының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Келушілер саны
Қазақстанда кітапханаларды бірегей пайдаланушылардың жалпы саны 2023 жылы 5,74 миллионды құрады. Олар 42,8 миллион рет барды (тек офлайн барғандары ескеріледі, онлайн барғандар бойынша да бөлек статистика жүргізіледі).
Өңірлер бойынша пайдаланушылардың ең көп саны Алматы мен Астана (тиісінше 537 және 526 мың) сияқты екі ең ірі қаладағы кітапханаларда бар. Үздіктер қатарында басқа өңірлердің қатарында Түркістан (436 мың), Жамбыл (346 мың) және Ақмола (326 мың) облыстары бар. Ең аз пайдаланушылар – Ұлытау (62 мың) және Абай (168 мың) облыстарының кітапханаларында.
Көшбасшылар қатарындағы офлайн бару саны бойынша - Түркістан облысы, 3,96 миллион рет барды. Одан кейін Алматы кітапханаларына 3,46 рет миллион барды және Ақмола облысының кітапханаларына 3,03 миллион рет барды.
Өңірлер бойынша Қазақстан кітапханаларын пайдаланушылар мен офлайн бару саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
2016, 2020 және 2023 жылдарды қоспағанда, кітапхананы пайдаланушылардың саны 11 жыл ішінде салыстырмалы түрде тұрақты өсті. 11 жыл бұрын олардың саны 4,63 миллион, 2023 жылы 5,74 миллион болды. Пайдаланушылардың ең көп саны 2022 жылы 6,18 миллион болды.
Офлайн барғандардың саны өте тұрақты – 2012-2019 жылдар аралығында бұл көрсеткіш 40 пен 41 миллион арасында болды. 2020 жылы офлайн бару екі есеге жуық азайды (22,6 миллион), содан бері бұл көрсеткіш өсуде және 2023 жылы ол 11 жылдағы ең маңызды болды.
Қазақстан кітапханаларына офлайн бару және пайдаланушылар санының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Орта есеппен бір қазақстандық кітапханаға офлайн режимде 10,9 мың рет, онлайн режимде 2,5 мың рет барды. Кітапханаларға ең көп орташа келушілер – Алматыда: офлайн режимде 101,8 мың рет және онлайн режимде 56 мың рет барды. Екі параметр бойынша да екінші орында Астана қаласы, 46,8 мыңнан офлайн режимде және 35,5 мыңнан онлайн режимде барды.
1.5.2 Мұражайлар саны мен түрлері
Қазақстанда 2023 жылғы деректер бойынша 275 мұражай бар. Олардың барлығы дерлік мемлекеттік меншікте (Алматы, Астана, Ұлытау және Жамбыл облыстарында орналасқан төртеуін қоспағанда). Негізгі бөлігі (112 бірлік немесе 41%) – өлкетану. Екінші орында мемориалдық мұражайлар, олардың саны 65 немесе 24%. Саны бойынша үшінші орын –тарихи мұражайларда (48 немесе 17%). Сондай-ақ, Қазақстанда 14 қорық-мұражай (барлық мұражай санының 5%-ы), 12 өнертану (4%) және төрт жаратылыстану-ғылыми (2%) мұражай бар. Басқа санаттарға 20 мұражай немесе 7% кіреді.
11 жыл ішінде мұражайлар саны төрттен бір бөлікке өсті – 221-ден 275-ке дейін, жыл сайын өсім байқалды, ерекшеліктер жоқ. Ең маңыздысы 2021 жылы тіркелді, ол бірден 11 бірлікке ұлғайды (ол кезде Батыс Қазақстан облысы рекорд орнатты, онда бір жылда бірден 10 жаңа мұражай пайда болды).
Қазақстандағы мұражайлар санының серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ
Ең көп мұражайлар 2023 жылы Түркістан облысында орналасқан – 27 (оның 44%-ы өлкетану, 19%-ы мемориалдық). Екінші орында 21 мұражайы бар Ақтөбе облысы (57%-ы өлкетану, 29%-ы мемориалдық). Үшінші орын – Алматы мен Батыс Қазақстан облысында, онда 20 мұражай бар. Алматыда тарихи мұражайлардың үлесі 35%, мемориалдық мұражайлардың үлесі 30%-ды құрайды. Батыс Қазақстан облысында мұражайлардың 45%-ы өлкетану, 25%-ы мемориалдық.
Ең аз мұражайлар – Шымкент (бес, оның төртеуі тарихи), Ұлытау (алты, оның үшеуі тарихи, тағы екеуі өлкетану) және Маңғыстау (жеті, оның бесеуі өлкетану) облыстарында.
Түрлері бойынша Қазақстан өңірлеріндегі мұражайлардың жалпы саны, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ
Мұражайларға келушілер саны
2023 жылы Қазақстан мұражайларына келушілер саны 6,25 миллион адамды құрады. Орта есеппен әр мұражайға 22,7 мың адам келді. Ең көп келушілер Түркістан облысының мұражайларында болды, олар 1,29 миллион адамды құрады. Одан кейін 890 мың айтарлықтай айырмашылықпен Астана, 575 мың Шығыс Қазақстан облысы және 572 мың Алматы қаласы.
Бір мұражайға орташа келушілер саны бойынша Астана көшбасшы болды – әрбір мұражайға 111 мың келуші. Екінші орында 63,9 мың келушімен Шығыс Қазақстан облысы. Келушілердің жалпы саны бойынша көшбасшы – Түркістан облысы, ол орташа келушілер саны бойынша 47,6 мыңмен үшінші орында тұр. Ең төменгі орташа келушілер Жетісу және Атырау облыстарында (орта мұражайда 3,9 және 4,6 мың келушілер).
Қазақстан өңірлеріндегі мұражайларға жалпы және орташа келушілер, 2023 жыл
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
2012 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда Қазақстан мұражайларына барудың жалпы саны шамамен 38%-ға өсті. Бір мұражайға барудың орташа саны 11%-ға өсті. Сонымен қатар, 2020 жылға дейін екі көрсеткіш те тұрақты түрде өсті (немесе 2019 жылғы деректер жағдайында, кем дегенде, айтарлықтай төмендеген жоқ). 2020 жылы екі мән де шамамен үш есеге төмендеді және 2019 жылға дейін қалпына келе алмауда. Қазір әр мұражайға барудың орташа саны төрт жыл бұрынғы көрсеткішке қарағанда шамамен бес мыңға аз, ал келушілердің жалпы саны 600 мың адамға азайды.
Қазақстан мұражайларына жалпы және орташа келу серпіні, 2012–2023 жылдар
Дереккөз: ҰСБ және Freedom Finance Global компаниясының өз есептері
Көрмелер
Бір жыл ішінде қазақстандық мұражайлар 8 410 офлайн-көрме, оның 5 960-ы мұражайдың өзінде, ал 2 450-і одан тыс жерде өткізді. Олардың саны бойынша Ақтөбе облысы көшбасшы болды-жергілікті мұражайлар 898 іс-шара өткізді. Сондай-ақ, көшбасшы орындарда 814 және 808 көрмемен Қостанай және Түркістан облыстарының мұражайлары тұр. Мұндай іс-шараларды Шымкент және Маңғыстау облысының мұражайлары ең аз ұйымдастырды, тиісінше 63 және 99. Тізімнің соңында 209 іс-шарамен Астана, біршама жоғары 246 көрмемен Алматы (12-орында) тұр.
Серпінді талдай отырып, 2020 жыл мұражайлардағы көрмелер санына айтарлықтай әсер еткенін атап өтеміз. Егер 2012-2018 жылдар аралығында көрсеткіш 6,5-тен 9,7 мыңға дейін тұрақты өссе, 2019 жылы ол 9,5 мыңға дейін төмендеді, ал 2020 жылы ол 4,1 мыңға дейін төмендеді. 2021 және 2022 жылдары көрсеткіш белсенді түрде өсті (8,4 мыңға дейін), бірақ 2023 жылы өсім баяулады, 2019 жылғы көрсеткіш әлі жеткен жоқ.
2-тарау. Қазақстанда халықтың бос уақыт өткізу және ойын-сауық нарығына деген қарым-қатынасы
Бұдан әрі ұсынылған ақпарат үш мың қазақстандықтың сауалнама нәтижелерін талдау болып табылады. Сауалнама 50 мыңнан астам халқы бар қалаларда тұратын 16 жастан асқан азаматтарға онлайн-сауалнама (Computer-assisted web interviewing) жүргізу әдісі бойынша жүргізілді.
Сауалнамаға әйелдердің 50,6%-ы және ерлердің 49,4%-ы қатысты. Жас бойынша бөлгенде 25-60 жас аралығындағы орташа жасқа баса назар аударды.
Респонденттердің жасы
Сауалнамаға қатысқандардың 54,8%-ы үйленген/тұрмыс құрған және 46,9%-ы 18 жасқа дейінгі балалары болған. Респонденттердің көбі өздерінің қаржылық жағдайын «Тамақ пен киімге ақша жетеді» (35,9%) және «Ұзақ уақыт пайдаланатын заттарды оңай сатып ала аламын» (34,8%) деп бағалады.
2.1 Мәдени-бос уақыт өткізу іс-шаралары мен орындары
Бару жиілігі және ақпарат көздері
Ең белсенді респонденттер ойын-сауық саябақтарына (бір жылда 7,7%-ы ғана бір де бір рет бармаған) және кинотеатрларға (12,7%) барды.
Қазақстандықтар стендап-концерттерге, (респонденттердің 64,5%-ы былтырғы жылы бір де бір рет бармаған), көпшілік алдындағы дәрістерге (51,5%), кітапханаларға (48,7%), циркке (45,3%) және театрларға (43,1%) сирек барады.
«Былтырғы жылы әртүрлі мәдени және бос уақыт өткізу іс-шаралары мен орындарына қаншалықты жиі бардыңыз?» сұрағына жауаптар
Респонденттер мәдени іс-шаралар туралы негізгі ақпаратты әлеуметтік желілерден (57,5%), жарнамалық өнімдерден (42,2%) және интернеттегі жарнамадан (36%) алады.
Іс-шараларға деген әлеуетті қызығушылық
Респонденттердің 85%-ы мәдени іс-шаралар мен орындарға жиі баруға ниеттерін білдірді. Ең көп сұранысқа ие 5 орынға кинотеатрлар (64,5%), музыкалық концерттер (56,7%), ойын-сауық саябақтары (56,4%), мұражайлар (43,6%) және театрлар (42,8%) кіреді. Айта кету керек, респонденттер көп жағдайда танымалдығы жоғары орындарға жиі баруға ниеттерін білдірді. Үшінші орынға жайғасқан ойын-сауық саябақтарының санаты (аттракциондар, аквапарктер, саябақтар, ботаникалық бақтар) оған кірмейді.
Көпшілік алдындағы дәрістер (37,9%), стендап-концерттер (34,6%), кітапханалар (26,8%), цирктер (26,4%) және спорттық іс-шараларалар (18,1%) ең аз сұранысқа ие болып табылады.
«Сіз қандай мәдени іс-шаралар мен орындарға жиі/аз барғыңыз келеді?» сұрағына жауаптар
Мәдени іс-шараларға барудағы кедергілер
Іс жүзінде барлық мәдени іс-шараға барудан бас тартудың негізгі себептеріне олардың түріне байланысты бағаның қымбат болуы, бос уақыттың бұл түріне уақыт пен қызығушылықтың болмауы, қалада бару үшін тұру мүмкіндіктерінің болмауы және респондент үшін қызықты іс-шаралар жатады.
Кинотеатрлар жағдайында бас тартудың негізгі себебі уақыттың болмауы (43,2%), ал қызығушылықтың жоқтығы, бағаның қымбат болуы және қызықты фильмдердің жетіспеушілігі санаттары жауаптарда тек 16-19% ғана кездеседі.
Театрлар мен мұражайларға қатысты респонденттер тұрғылықты қалада осы мәдени-бос уақыт өткізу орнының жоқтығын жиі атап өтті (сауалнамаға қатысқандардың 27,2%-нда театрлар және 23,8%-нда мұражайлар жоқ). Салыстыру үшін: кинотеатрлар үшін бұл жауап нұсқасы 10,8%-ды құрады.
«Барудан бас тартудың негізгі себептерін көрсетіңіз» сұрағына жауаптар
Музыкалық концерттерге барудан бас тартуға қатысты, бағаның қымбат болуы үш негізгі себепке кіреді және жетекші болып табылады (38,7%).
Іс-шараға немесе орынға, уақытқа немесе тұрғылықты қалаға бару мүмкіндігінің болмауы спорттық іс-шаралар, стендап-концерттер және ойын-сауық саябақтары үшін басты себеп болып отыр.
«Барудан бас тартудың негізгі себептерін көрсетіңіз» сұрағына жауаптар
Кітапханаларда да, көпшілік алдындағы дәрістер мен цирктерде де бос уақыттың бұл түріне қызығушылықтың болмауы жетекші себеп болып табылады.
Бұл ретте, бағаның қымбат болуы көпшілік алдындағы дәрістерге (31%) және цирктерге (35,8%) барудан бас тарту себептері арасында екінші орында тұр.
«Барудан бас тартудың негізгі себептерін көрсетіңіз» сұрағына жауаптар
2.2 Кинотеатрлар
Тұтынушы бейнесі
Кинотеатрға барудың ең танымал себептері - респондентті қызықтыратын фильм (54,6%), достармен бару (37,6%) немесе балалармен бірге (26,7%) бару. Тиісінше, кинотеатрға көбіне достармен немесе таныстармен бару (49,4%).
Былтырғы жылы кинотеатрға кем дегенде бір рет келгендердің арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (87%) айтарлықтай көп:
– 16-24 жас аралығындағы (93,5%) және 25-34 жастағы (94%) респонденттер;
- Алматыда (92,1%) және Астанада (91,8%) тұратындар;
- субъективті кірісі жоғары респонденттер («Біздің қаражатымыз жаңа автокөлік сатып алуға жеткілікті» – 97,3%).
«Кинотеатрға баруды бос уақыт өткізу тәсілі ретінде таңдағанда Сіз үшін шешуші фактор болып табылатын не?» сұрағына жауаптар
Бір қызығы, онлайн сауда жасаудың ыңғайлылығына қарамастан, билеттерді сатып алудың ең кең таралған стратегиясы әлі де сеанс басталар алдында (46,7%) кассада сатып алу болып табылады. Бұл кенеттен киноға бару туралы шешіммен де, сондай-ақ халықтың кейбір «цифрлық сауатсыздығымен» де байланысты болуы мүмкін.
«Кинотеатрларға билеттерді көбіне қайда жиі сатып аласыз?» сұрағына жауаптар
Сондай-ақ, кинотеатрларға барумен байланысты қызықты сәт 2,5 мың теңгені құрайтын орташа чек мөлшері болды. ҰСБ-ның деректері бойынша Қазақстандағы сеанстың орташа құны шамамен 1,8 мың теңгені құрайтынын ескерсек, келушілердің көпшілігі қосымша сатып сауда жасаудың (сусындар мен тамақ) шағын топтамасына бағдарланады.
«Кинотеатрға бару үшін бір адамға ең көп дегенде қанша сома жұмсау дұрыс деп санайсыз?» сұрағына жауаптар
Респонденттер арасында АҚШ (59%), екінші орында – Қазақстан (30,3%), содан кейін Ресей (27,2%) шығарған фильмдер жоғары танымалдылыққа ие.
Қазақстан шығарған фильмдерді деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен едәуір жиірек, 16-24 жас аралығындағы (38,6%) және 61 жастан асқан (39,7%) респонденттер; Шымкентте (44%) және 50-ден 100 мың тұрғынға дейінгі (44%) қалаларда тұратын респонденттер таңдайды.
Бұл ретте АҚШ шығарған фильмдер деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен едәуір жиірек, Алматыда (65,9%) және Астанада (69,9%) тұратын 25-34 жастағы (77,7%) респонденттерге, ерлерге (64,3%), бойдақтарға (68,7%) қызықты.
"Сіз кинотеатрда қай елде шығарылған фильмдерді көресіз?"
2.3 Мұражайлар мен көрме залдары
Тұтынушы бейнесі
Мұражайлардың ең жиі баратын түрлері - тарихи (45,2%), өлкетану (25%) және көркемдік (23,9%).
Келудің негізгі себептері - респонденттерді қызықтыратын көрмелер (44,9%), достарымен және туыстарымен бірге болу (28,2%) және балалармен бару (25,7%).
Кейінгі жылы мұражайларға кем дегенде бір рет барғандардың арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (67,8%) айтарлықтай көп:
- Алматыда тұратын респонденттер (72,9%);
- жоғары (75,5%) және жоғары оқу орнынан кейінгі (77,3%) білімі бар респонденттер;
- кірісі орташа және жоғары субъективті респонденттер («Біз негізгі тұрмыстық техниканы кредитсіз сатып ала аламыз» – 73,1% және «Керек болған жағдайда пәтер сатып ала аламыз» - 81,4%).
«Мұражайға немесе көрме залына баруды бос уақыт өткізу тәсілі ретінде таңдауда сіз үшін шешуші фактор болып табылатын не?» сұрағына жауаптар
Мұражайға көбіне достармен және таныстармен (38,6%) барады. Респонденттер бірдей жиілікте балалармен (34,4%) және жұптарымен (31,3%) мұражайларға барады.
«Сіз мұражайларға немесе көрме залдарына кіммен жиі барасыз?» сұрағына жауаптар
Мұражайға бару үшін орташа чек 2 мың теңгені құрайды.
«Мұражайға немесе көрме залына бару үшін бір адамға ең көп дегенде қанша сома жұмсау дұрыс деп санайсыз?» сұрағына жауап
Билеттерді көбінесе мұражай кассасында сеанс басталар алдында сатып алады (58,5%).
«Мұражайларға немесе көрме залдарына билеттерді көбіне қайда сатып аласыз?» сұрағына жауаптар
2.4 Театрлар
Тұтынушы бейнесі
Респонденттер көбіне драмалық театрларды (46%), балалар спектакльдерін (24,5%) және би/музыкалық шоуларды (22,8%) таңдайды.
Театрларға барудың ең кең таралған себебі - респондентті қызықтыратын спектакль (47,6%), одан кейін достарымен немесе туыстарымен бару (33%) және балалармен бару (21,9%).
«Театрға баруды бос уақыт өткізу тәсілі ретінде таңдауда сіз үшін шешуші фактор болып табылатын не?» сұрағына жауаптар
Театрларға кейінгі жылы кем дегенде бір рет барғандардың арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (56,9%) айтарлықтай көп:
– 16-24 жас (64,6%), 35-44 жас (63,1%), 45-60 жас (61,8%) және 61 жастан асқан (67,3%) респонденттер;
– азаматтық некеде тұратындар (64,2%), ажырасқандар (66%) және жесірлер (72,8%);
– жоғары (67,7%) және жоғары оқу орнынан кейінгі (76,5%) білімі бар респонденттер;
– кірісі орташа және жоғары субъективті респонденттер («Негізгі тұрмыстық техниканы кредитсіз сатып ала аламыз» – 64,2% және «Керек болған жағдайда пәтер сатып ала аламыз» - 78,4%).
«Сіз кейінгі жылы қандай театр қойылымдарына бардыңыз?» сұрағына жауаптар
Алдыңғы бос уақыттардан айырмашылығы, респонденттер театрға көбінесе жұптарымен (41,4%), достарымен (39,7%) және балаларымен (33,3%) барады.
«Сіз театр қойылымдарына кіммен жиі қатысасыз?» сұрағына жауап
Билеттерді негізінен сеанс басталар алдында театр кассасынан сатып алып жатады (44%), бірақ мұнда билет сататын агрегаторлар да ерекшеленеді (ticketon.kz, zakazbiletov.kz және т.б.), олар осы билеттерді сатып алу орны бойынша екінші орынға шықты (20,5%).
«Театрларға, театр қойылымдарына билеттерді көбіне қайда сатып аласыз?» сұрағына жауап
Театрға бару үшін орташа чек 3 мың теңгені құрады.
«Театрға бару үшін бір адамға ең көп дегенде қанша сома жұмсау дұрыс деп санайсыз?» сұрағына жауап
2.5 Музыкалық концерттер
Тұтынушы бейнесі
Респонденттер арасында эстрадалық концерттер ең танымал (36,4%). Классикалық музыкалық концерттер (22,8%), рок- (19,1%), хип-хоп немесе рэп - концерттер (18,9%) және балалар концерттері (17,4%) респонденттер үшін бірдей қызықты.
«Сіз кейінгі жылы қандай жанрдағы музыкалық концертке бардыңыз?» сұрағына жауаптар
Респонденттердің көпшілігі (64%) кейінгі жылы бір де бір музыкалық концертке барған жоқ. Бос уақытты өткізу тәсілі ретінде музыкалық іс-шараларды таңдаудың негізгі үш себебі, нақты концертке қызығушылық (54,9%) және достармен немесе туыстармен (37,1%) барудан басқа, баға (25%) кіреді.
«Сіз кейінгі жылы музыкалық фестивальдерге бардыңыз ба?» сұрағына жауап
Музыкалық концертке кейінгі жылы кемінде бір рет барғандардың арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (69,5%) едәуір көп:
- жоғары (76,2%) және жоғары оқу орнынан кейінгі (79,8%) білімі бар респонденттер;
- кірісі орташа және жоғары субъективті респонденттер («Біз негізгі тұрмыстық техниканы кредитсіз сатып ала аламыз»– 75,6% және «Керек болған жағдайда пәтер сатып ала аламыз» - 81,4%).
«Музыкалық концертке кіммен жиі барасыз?» сұрағына жауаптар
Музыкалық концертке бару үшін серік ретінде көбіне достар (56,4%) немесе жұбайы (зайыбы) (42,1%). Балалармен бірге бару (20,9%) ата-аналармен немесе басқа туыстарымен (20,1%) бару сияқты жиі болып тұрады.
«Музыкалық концертке баруды бос уақыт өткізу тәсілі ретінде таңдауда сіз үшін шешуші фактор болып табылатын не?» сұрағына жауаптар
Билеттерді көбінесе концерт басталар алдында алаңның кассасында (34,9%) немесе билеттерді сататын агрегаторлардың сайтында/қолданбасында (28,7%) сатып алып жатады.
«Музыкалық концертке билеттерді көбіне қайда сатып аласыз?» сұрағына жауаптар
Музыкалық концертке бару үшін орташа чек 5 мың теңгені құрайды, бұл шетелдік әртістердің концерттеріне билеттер 100 мың теңгеден асуы мүмкін екенін ескерсек, салыстырмалы түрде аз.
«Музыкалық концертке қатысу үшін бір адамға ең көп дегенде қанша сома жұмсау дұрыс деп санайсыз?» сұрағына жауаптар
Музыкалық және стендап-концерттерге қатысты, Қазақстан мен Ресейдің контенті респонденттер арасында бірдей танымал (мысалы, респонденттердің 41,4%-ы ресейлік музыкалық орындаушыларды, ал 42,4%-ы қазақстандық музыкалық орындаушыларды таңдайды).
Қазақстандық музыкалық орындаушыларды деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен 16-24 жас аралығындағы (49,1%) және 61 жастан асқан (58,9%); 50-ден 100 мың адамға дейінгі (57,9%) халқы бар қалаларда тұратын респонденттер артық көреді.
Ресейлік музыкалық орындаушыларды 35-44 жас аралығындағы (52,5%), 45-60 жастағы (51,5%), 61 жастан асқан (51,6%) респонденттер деректер массиві бойынша орташа деңгейден едәуір жиі таңдайды; 100-ден 250 мың адамға дейінгі (53,9%) қалаларда тұратындар.
«Сіз көбіне қай елдерден келген орындаушылардың концерттеріне барасыз?» сұрағына жауаптар
2.6 Спорттық іс-шаралар
Осы жылы респонденттер футбол матчтарына жиі барған (45,8%). Тиісінше, спорттық іс-шараларды таңдаудың ең көп тараған себептері – нақты спорт түріне қызығушылық (36%), достармен немесе туыстармен бару (34,8%) және белгілі бір командаға немесе спортшыға қызығушылық (25,1%).
«Сіз кейінгі жылы қандай спорттық іс-шараларға бардыңыз?» сұрағына жауаптар
Спорттық іс-шараларға кейінгі жылы кемінде бір рет барғандардың арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (66%) едәуір көп, 16-24 жас аралығындағы респонденттер (73,1%) ұсынылды.
«Спорттық іс-шараға баруды бос уақыт өткізу тәсілі ретінде таңдауда сіз үшін шешуші фактор болып табылатын не?» сұрағына жауаптар
Спорттық іс-шараға барудың ең көп таралған таңдауы – достармен бару (50,5%). Сондай-ақ, шамамен бірдей жиілікте респонденттер бұл іс-шараларға балалармен (25,4%), жұптарымен (22,6%) және жалғыз (21%) барады.
«Спорттық іс-шараларға Сіз көбіне кіммен барасыз?» сұрағына жауаптар
Билеттерді көбіне іс-шара басталар алдында алаңның кассасында сатып алып жатады (32,2%). Спорттық іс-шараға бару үшін орташа чек 3 мың теңге.
«Спорттық іс-шараларға билеттерді көбіне қайда сатып аласыз?» сұрағына жауаптар
2.7 Стендап-концерттер
Стендап концерттеріне барудың негізгі себептері - достармен немесе туыстармен бірге уақыт өткізу (35,4%) және нақты іс-шараға қызығушылық (34,9%). Көбінесе стендап концертіне достарымен (50%) және жұпымен (40%) бірге барады.
«Стендап-концертіне баруды сіз үшін шешуші фактор болып табылатын не?» сұрағына жауаптар
Кейінгі жылы кем дегенде бір рет стендап концертке барғандардың арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (35,5%) айтарлықтай көп:
– 16-24 жас аралығындағы (45,9%) және 35-44 жастағы (42%)респонденттер;
– Шымкентте тұратындар (45,4%);
– азаматтық некеде тұратындар (42,7%);
– білімі жоқ (52,3%), сондай-ақ жоғары (40,4%) және жоғары оқу орнынан кейінгі (47,1%) білімі бар респонденттер;
– кірісі орташа және жоғары субъективті респонденттер («Негізгі тұрмыстық техниканы кредитсіз сатып ала аламыз» – 41,7% және «Керек болған жағдайда пәтер сатып ала аламыз» - 56,9%).
«Сіз стендап-концертке Сіз көбіне кіммен қатысасыз?» сұрағына жауаптар
Бір қызығы, стендап-концерттерде билеттерді онлайн сату сайттары бірінші орынға шықты (27%). Концерт басталар алдында алаңның кассасында респонденттер билеттерді сирек сатып алды (26,2%).
«Сіз стендап-концертке билеттерді көбіне қайда сатып аласыз?» сұрағына жауаптар
Стендап-концертке бару үшін орташа чек - 5 мың теңге.
«Стендап концертке бару үшін бір адамға ең көп дегенде қанша сома жұмсау дұрыс деп санайсыз?» сұрағына жауаптар
2.8 Ойын-сауық саябақтары
Респонденттер ойын-сауық саябақтарына үлкен қызығушылық танытады (кейінгі жылы 73,6% келген). Басты себеп – балалармен бару (40,7%), содан кейін уақыты достарымен немесе туыстарымен қызықты өткізу (36,1%) және нақты ойын-сауық саябағына қызығушылық (29,7%).
Ойын-сауық саябағына кейінгі жылы кем дегенде бір рет барғандардың арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (92,3%) айтарлықтай көп:
– 25-34 жас аралығындағы респонденттер (95,6%);
– Алматыда (94,7%) және Астанада (95,6%) тұратындар;
– үйленген/тұрмыс құрған (94,1%);
– 18 жасқа дейінгі балалары бар (95%);
– жоғары білімі бар респонденттер (94,7%);
– кірісі орташа және жоғары субъективті респонденттер («Негізгі тұрмыстық техниканы кредитсіз сатып ала аламыз» - 94,7%, «Біздің қаражатымыз жаңа көлік сатып алуға жеткілікті» - 96,4%).
«Өткен жылы Сіз қандай саябақтарға бардыңыз?» сұраағына жауаптар
Көбінесе ойын-сауық саябақтарына балалармен (48,7%), жұптарымен (40,9%) және достарымен (39%) барады.
«Өткен жылы Сіз кіммен саябақтарға бардыңыз?» сұрағына жауаптар
Чектің ең үлкен сомасы ретінде тағы да 5 мың теңге. Респонденттер 1 501-ден 2 000 теңгеге дейінгі (11,7%) нұсқаны, ал ең көбі 3 001-ден 5 000 теңгеге дейінгі (24,3%) нұсқаны таңдады.
2.9 Кітапханалар, цирктер және көпшілік алдындағы дәрістер
Кітапханалар
Кейінгі жылы кітапханаларға кем дегенде бір рет барғандардың арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (51,3%) айтарлықтай көп:
– 25-34 жас аралығындағы респонденттер (95,6%);
– 16-24 жас аралығындағы (69,3%) және 35-44 жастағы (56,1%)респонденттер;
– Шымкентте (61,2%) және халық саны 50-ден 100 мың тұрғынға дейін (57,8%)қалаларда тұратындар;
– азаматтық некеде тұратындар (61,2%);
– білімі жоқ (72,7%) және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар (73,1%)респонденттер;
– кірісі орташа және жоғары субъективті респонденттер («Негізгі тұрмыстық техниканы кредитсіз сатып ала аламыз» – 55,7% және «Керек болған жағдайда пәтер сатып ала аламыз» - 74,5%).
Цирктер
Циркке кейінгі жылы кем дегенде бір рет барғандардың арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (54,7%) айтарлықтай көп:
– 35-44 (66,7%) және 45-60 (60%)жастағы респонденттер;
– Шымкентте тұратындар (66,1%);
– азаматтық некеде тұратындар (65,1%) және ажырасқандар (62,6%);
– кірісі орташа және жоғары субъективті респонденттер («Негізгі тұрмыстық техниканы кредитсіз сатып ала аламыз» - 60,9% және «Керек болған жағдайда пәтер сатып ала аламыз» - 73,5%).
Кітапханалар
Кейінгі жылы кітапханаларға кем дегенде бір рет барғандардың арасында деректер массиві бойынша орташа көрсеткіштен (51,3%) айтарлықтай көп:
– 16-24 жас аралығындағы (62,2%) және 35-44 жастағы (54,3%) респонденттер;
– Шымкентте тұратындар (54,6%);
– жоғары (56,4%) және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар (78,2%) респонденттер;
– кірісі орташа және жоғары субъективті респонденттер («Негізгі тұрмыстық техниканы кредитсіз сатып ала аламыз» – 54,8% және «Керек болған жағдайда пәтер сатып ала аламыз» - 74,5%).
2.10 Сауда-ойын-сауық орталықтары
Респонденттердің басым көпшілігі кейінгі жылы сауда-ойын-сауық орталықтарына (87,8%) барды. Олардың жартысынан көбі СОО-ға айына бірнеше рет (33,8%) немесе аптасына бірнеше рет (18,4%) барған. Сауалнамаға қатысқандар көбінесе жұбымен, жұбайымен (зайыбымен) (48,9%), достарымен (41,4%) немесе балаларымен (39,8%) баратын.
«Сіз кейінгі жылы сауда-ойын-сауық орталығына қаншалықты жиі бардыңыз?» сұрағына жауаптар
Әлеуметтік-демографиялық сипаттамалар бойынша респонденттердің жасы ұлғайған сайын СОО-ға сирек баратындары, ал қалалар бойынша жиі келушілер - Алматы мен Астана тұрғындары болып табылатыны атап өтілді.
«Сіз кейінгі жылы сауда-ойын-сауық орталығына қаншалықты жиі бардыңыз?» сұрағына жауаптар
Статистикалық тұрғыдан 95% деңгейден жоғары/төмен
СОО-ға барудың негізгі мақсаттары – сауда жасау (69,5%), демалыс және ойын-сауық (54,8%), СОО-ға туыстарымен/таныстарымен/әріптестерімен кездесу үшін (12,5%) немесе қандай да бір қызмет алу үшін (12,7%) сирек барады.
Ойын-сауық мақсатында СОО-ға барған сауалнамаға қатысқандардың жартысынан көбі жай ғана серуендеп (59,1%) немесе ойын-сауық орындарына (54,5%) барды.
«Сіз кейінгі жылы сауда-ойын-сауық орталығына қандай мақсаттармен бардыңыз?» сұрағына жауаптар
«Сіз СОО-да қалай көңіл көтердіңіз?» сұрағына жауаптар
Кинотеатрға барғандардың үлесі 45,6% құрады. СОО-дағы балалар/ойын-сауық аймағына келугебаруға респонденттердің басым бөлігі бір адамға 2 001-ден 5 000 теңгеге дейін (43,1%) жұмсауға дайын, орташа чек 4 мың теңгені құрады.
Сіз сауда-ойын-сауық орталығындағы балалар/ойын-сауық аймағына баруға бір адамға ең көп дегенде қанша сома жұмсау дұрыс деп санайсыз?
СОО-ны таңдау факторлары
Ассортименттің кеңдігі (41,8%), көрсетілетін қызметтердің бағасы (40,2%) және ыңғайлы жерде орналасуы (37,6%) СОО-ны таңдауда шешуші факторлар болып табылады. Респонденттер жарнамаға сирек назар аударады (3,1%).
Жоғарыда аталған факторлар әлеуметтік-демографиялық сипаттамалар бойынша барлық дерлік топқа тән. Алайда балаларға арналған ойын сауық нұсқаларының сан алуандығы төмендегі топтар үшін СОО-ның ыңғайлы жерде орналасуынан маңыздырақ болды:
- жас бойынша: 35-44 жастағы респонденттер үшін;
- тұрғылықты қала бойынша: Шымкент тұрғындары мен халқы 50-ден 100 мың адамға дейінгі қалалар үшін;
- отбасылық мәртебесі бойынша: әйелі қайтыс болғандар/жесірлер үшін;
- балалардың болуы бойынша: балалары бар респонденттер үшін;
- кәсіби мәртебесі бойынша: мүгедектігі бар немесе зейнеткерлік жасқа толған және бала күтімі бойынша декреттік демалыста жүрген жұмыс істейтін респонденттер үшін;
- материалдық жағдайды субъективті бағалау бойынша: азық-түлікке әрдайым жеткілікті ақшасы жоқ қамтамасыз етілмеген респонденттер үшін.
«Сіз СОО-да қалай көңіл көтердіңіз?» сұрағына жауаптар
2.11 Жағдаяттық туризм
Кейінгі жылы әрбір төртінші қазақстандық Қазақстан бойынша қандай да бір мәдени іс-шараға бару мақсатында кем дегенде бір сапар жасады, бірақ мұндай мақсатпен шетелге сапарға шыққандар айтарлықтай аз – 15,7%.
«Сіз кейінгі жылы кез келген мәдени іс-шараға бару мақсатында Қазақстан бойынша кем дегенде бір рет сапарға шықтыңыз ба?» сұрағына жауаптар
Респонденттер көбіне бір жылда бір рет қана сапарға шықты, шетелге барғандардың арасында осындай сауалнамаға қатысқандар көбірек кездеседі – ел ішінде қозғалғандардың 51,9%-ына қарағанда 42,3%-ы. Екі немесе одан да көп рет сапарға шыққан респонденттер елден тыс жерлерге емес, бүкіл ел бойынша сапарға шыққандардың арасында көбірек.
«Сіз кейінгі жылы қанша рет сапарға шықтыңыз?» сұрағына жауаптар
Жалпы алғанда, респонденттер мәдени іс-шаралардың өткізілетін орнына қарамастан (Қазақстанда немесе шетелде) олардың сан алуан түріне шамамен бірдей барды.
Музыкалық концерттер/фестивальдер және ойын-сауық саябақтары ел бойынша саяхаттағандар арасында (тиісінше 36,9 және 30,4%) да, сондай-ақ шетелге сапарға шыққандар арасында (тиісінше 36,9 және 30,3%) да ең көп барған мәдени іс-шаралар болды.
Қазақстандағы ең көп баратын мәдени орындардың үздік үштігін спорттық іс-шаралар (23,6%), ал шетелде – мұражайлар мен көрме залдары (23,3%) жабады, десе де спорттық іс-шаралар мұражайлардан сәл ғана артта: тек 0,2-23,1%.
«Кейінгі жылы қандай мәдени іс-шараларға немесе орындарға бару мұндай сапарлардың мақсаты болды?» сұрағына жауаптар
Қазақстандықтар көбіне өздерінің жұбымен/жұбайымен (зайыбымен) (тиісінше 44,5 және 37,3%), достарымен (36,5 және 31,6%) немесе балаларымен (30,9 және 28,4%) бірге Қазақстан бойынша да, сондай-ақ шетелге де мәдени іс-шараларға бару мақсатында сапарлар жасайды.
Отбасымен (ата-анасымен, бауырларымен немесе басқа да туыстарымен) немесе жалғыз жүргендердің үлесі шамамен бірдей: Қазақстан бойынша – тиісінше 20,69 және 19,2%, шетелде 20,8 және 21,6%.
«Сіз осындай сапарларға көбіне кіммен барасыз?» сұрағына жауаптар
Қазақстан бойынша жол жүру
Мәдени іс-шараларға бару мақсатында Қазақстан бойынша саяхат жасаған респонденттердің республикалық маңызы бар қалаларға, оның үстіне еліміздің мәдени орталығы - Алматыға (41,4%) және Астанаға (39,7%) жиі барғаны заңды. Олар өңірлерге сирек барады. Осылайша, респонденттер қандай да бір мәдени оқиғаларға байланысты болған өңірлердің үлесі 10%-дан аз болды. Олардың ішінде негізгі бағыттар Түркістан (8,2%), Қарағанды (7,8%), Алматы (6,9%), Ақмола (6,3%), Шығыс Қазақстан (5,4%) және Павлодар (5%) облыстары болды.
Қазақстандықтардың басым бөлігі Қазақстан аумағы бойынша бір адамның сапарына 25 мың теңгеге дейін (42,1%) жұмсауға дайын.
«Қазақстан аумағы бойынша осындай сапарға шығу үшін бір адамға ең көп дегенде қанша ақша жұмсау дұрыс деп санайсыз?» сұрағына жауаптар
Шетелде жол жүру
Респонденттер кез келген мәдени шараларға бару үшін барған елдер арасында абсолютті көшбасшы Ресей болды (44,7%). Үздік үштікре құрамына Өзбекстан (19,7%) және Қытай (14%) кірді. Сауалнамаға қатысқандардың ең аз бөлігі Әзірбайжан (3,8%) мен Түркіменстандағы (4%) мәдени іс-шараларға барды.
Жауап беру қиынға соғып, басқа елдерді атағандардың үлесі шамамен бірдей – сәйкесінше 14,4 және 13,6%.
Басқа елдердің ішінде респонденттер Түркияны (23,1%), Таиландты (10,3%), Германия мен АҚШ-ты (әр жағдайда 7,7%) жиі атап өтті.
«Сіз кейінгі жылы мәдени іс-шараларға қатысу мақсатында қандай елдерге саяхат жасадыңыз?» сұрағына жауаптар
3-тарау. Негізгі қорытындылар
Қазақстанда ең танымал бос уақыт өткізу түрлері саябақтар мен кинотеатрларға бару болды. Сондай-ақ, қазақстандықтар сауда-ойын-сауық кешендеріне жиі барып тұрады, алайда олардың жоғарыда аталған бос уақыт нүктелерінен тұруы мүмкін екенін түсінген жөн. Мысалы, СОО-ға келушілердің жартысына жуығы ондағы кинотеатрларға да барды.
Қазақстандықтар стендап-концерттерге, (респонденттердің 64,5%-ы кейінгі жылы бір де бір рет бармаған), көпшілік алдындағы дәрістерге (51,5%), кітапханаларға (48,7%), циркмге (45,3%) және театрларға (43,1%) ең аз барады.
ҰСБ-ның деректеріне сүйене отырып, 2023 жылы жиі барған жерлердің кейбірін атауға болады:
1-орын – 21 миллион адам сыятын кинотеатрлар;
2-орын – 6,25 миллион адам сыятын мұрағаттар;
3-орын – 5,74 миллион адам сыятын кітапханалар;
4-орын – 4,3 миллион адам сыятын концерттер;
5-орын – с 2,97 миллион адам сыятын театрлар;
6-орын – 2,12 миллион адам сыятын саябақтар.
Зерттеу жүргізу кезінде бізді кинопрокат статистикасы таң қалдырды. Біріншіден, 2023 жылы келушілер саны тарихи ең жоғары деңгейге жетті, бұл Қазақстанда бос уақыт өкізудің осы түрінің дамып жатқанын білдіреді. Кинопрокат саласындағы кірістер 11 жыл ішінде 3,7 есеге, яғни 37 миллиард теңгеге дейін өсті, бұл да тарихи ең жоғары көрсеткіш болып табылады. Екіншіден, фильм түсіру индустриясында жақсы сандар бар – деректер барлық көріністеің шамамен үштен бірі жергілікті шығарылан фильмдерді таңдайтындарын көрсетеді, сандар респонденттердің жауаптарымен де сәйкес келеді. ҰСБ-ның деректері бойынша, қазақстандық фильмдер мен АҚШ шығаратын фильмдерді көргендердің үлесі аса ерекшеленбейді: қазақстандық фильмдерде 32% және америкалық фильмдерде 34%. Сауалнамада бұл жағдайдасандар әртүрлі, бірақ мұнда респонденттердің Еуропа, Канада және Австралияның фильмдерін Голливуд фильмдерінің қатарына жатқызуы себеп болуы мүмкін.
Сондай-ақ, кино демалысындағы қызықты сәт Қазақстандағы негізгі көшбасшылар - Алматы мен Астана арасындағы айырмашылық болды. Мәселен, фильмдерді тамашалау жағынан көшбасшы деп Алматыны атауға болады, мұнда толық метражды фильмдердің барлық кино көрсетілімінің 39%-ы (Астанада 14%-ға қарсы) тиесілі. Алайда, адам лық толы залдар дәл Астанада бар: елордадағы сеансқа көрермендердің орташа саны 1,7 есеге көп (Алматыда – 18,7-ге қарағанда 31,4). Бұл оңтүстік астанада кинотеатрлардың екі есе көп, орындық санының екі есеге көп, «толық метражды фильмдердің» 2,8 есеге көп көрсетілуімен және келушілердің 1,7 есе көп болуымен түсіндіріледі.
Саябақтарды зерттеу кезінде бізді Түркістандағы саябақтардың саны қызықтырды, оларды саны 27, бұл Қазақстан бойынша ең үлкен көрсеткіш. Мысалы, ҰСБ-ның деректері бойынша, Алматыда ашық аспан астындағы ойын-сауық саябақтарының төртеуі ғана бар, бірақ мұнда олар елдегі ең үлкен аумақты - 10,4 миллион шаршы метрді алып жатыр. Астана мен Түркістан түріндегі жаңа қалаларда олардың саны мен ауданы ұзақ уақыт бойы өзгермеген және Алматыға қарағанда едәуір тез өсетіні байқалады. Біздің сауалнама көрсеткендей, 25-34 жастағы, некеде тұрған және 18 жасқа дейінгі балалары бар қазақстандықтар саябақтарға баруға жиі қызығушылық танытады, бұл бос уақыттың бұл түрі «ең отбасылық» екенін көрсетеді.
Бос уақыттың осы түріне қоғамдағы негативтің өсуіне қарамастан, хайуанаттар бағының жағдайы жақсырақ. Тіпті олардың жалпы аумағының азайғанын ескере отырып, 2023 жылы келушілер саны ең жоғары мәндерге жетті. Қазақстанда 2023 жылы 11 хайуанаттар бағы тіркелген.
Тоқыраудың ең үлкен көрінісі театрларда байқалады, олардың саны ҰСБ есеп жүргізген 11 жыл ішінде өзгерген жоқ. Сондай-ақ, жаңа қойылымдардың саны да өзгеріссіз күйде тұр. 2023 жылы қазақстандық театрлар 16,5 мың іс-шара өткізді. Кейінгі жылы бір театрға орта есеппен 223 іс-шара қажет болды және әрқайсысында 180 адам болды. Біз «ең отбасылық» демалыс түрі деп атаған ойын-сауық саябақтарынан айырмашылығы, театрларды ең романтикалық деп атауға болады, олардың респонденттері көбінесе жұптарымен (41,4%) келеді.
11 жыл ішінде мұражайлар саны (ҰСБ-те қол жетімді деректер бойынша) төрттен бір бөлігіне өсті, 221-ден 275-ке дейін. Мұражайлардың жиі баратын түрлері - тарихи (45,2%), өлкетану (25%) және көркемдік (23,9%). Олардың ең көп саны Түркістанда, бұл қаланың тарихи мәртебесін ақтайды. Айта кету керек, бұл саябақтар мен кітапханалардың ең көп санын құрайды.
2023 жылы концерттерде көрермендердің жалпы саны 4,3 миллион адамды құрады. концерттік ұйым орналасқан облыста өткізілген концерттерге 2,9 миллион адам, ал басқа облыстырда өткізілген концерттерге 1,4 миллион адам барды, бұл ішкі жағдаяттық туризмге жатады. Респонденттер арасында ең танымал эстрадалық концерттер болды (36,4%). Классикалық музыка концерттері (22,8%), рок- (19,1%), хип-хоп - немесе рэп-концерттер (18,9%) және балалар концерттері (17,4%) қазақстандықтар үшін бірдей қызықты. Дегенмен, респонденттердің көпшілігі (64%) кейінгі жылы бір де бір музыкалық іс-шараға бармағанын айтты.
Спорттық іс-шаралардың статистикасын қарастыра отырып, көру мен бару бойынша үздік таңдау - футбол матчтары бірінші орында (45,8%). Бұдан кейін қазақстандықтардың сүйікті жекпе-жегі мен бокс (21,6%). Үшінші орында еліміздің солтүстігінде танымал спорт түрі – хоккей (17,8%). Спорттық іс-шараларға жиі барушылар 16-24 жас аралығындағы жастар болды.
Қазақстандықтардың басым көпшілігі кейінгі жылы сауда-ойын-сауық орталықтарына барды (87,8%). Олардың жартысынан көбі СОО-ға айына бірнеше рет (33,8%) немесе аптасына бірнеше рет (18,4%) барды. Барудың негізгі мақсаттары сауда жасау (69,5%), демалыс және ойын-сауық (54,8%) болды. Респонденттерден СОО-да қандай демалыс немесе ойын-сауық түрімен айналысқандары туралы сауалнама жүргізген кезде, 59,1% жай қыдырып жүргендерін айтты.
Респондент бос уақытында жұмсауға дайын болған орташа чектің мөлшері туралы сауалнама кезінде біз 5 мың теңгені құрайтын соманы жиі кездестірдік. Кинотеатрға барудың орташа құны 2,5 мың теңгені, мұражайға 2 мың теңгені, театрға 3 мың теңгені, саябаққа 5 мың теңгені, музыкалық концертке 5 мың теңгені, спорттық іс-шараға 3 мың теңгені құрады.
