Тауарлардың қымбаттап жатқаны туралы жағымсыз жаңалықтар көпшілікті алаңдатуда. Бірден ескертеміз, бұл мақаланы оқып болғаннан кейін көңіл-күйіңіз түсуі мүмкін. Егер чектегі өнімнің бағасы өзгермесе де, уақыт өте келе сатып алушы ол үшін бәрі бір де артық төлеуі мүмкін.

Шындығында, өндірушінің инфляцияның өсуін, шикізаттың, жұмыс күшінің, баға белгіленіміндегі өндірістің қымбаттауын ескерудің бірнеше жолы бар. Өйткені, компаниялар бағаны тоқтаусыз көтере берсе, сатып алушыдан айырылып қалуға болатынын жақсы түсініп отыр.

Баламалы жол бар - бағаны бұрынғы күйінде қалдырып, қаптамадағы тауардың санын азайту.

Егер аса мұқият болсаңыз, кейбір өндірушілердің бір литрлік сүт қорабында тек 925-950 мл бар екенін байқауға болады. Қарақұмықтың жарты келілік қорабында тек 400-450 грамм жарма болады. Шоколад бұрынғыдай 100 емес, бар болғаны 80-90 грамм бар. Жаңғақ батончигінде жаңғақтар азайып кетті және тағы сол сияқты. Өзіңіз де байқаған боларсыздар...

Шринкфляция

Shrink (қысқарту) + flation (inflation сөзінен алынған, инфляция).

Мұндай жағдайларда сатып алушы үйреншікті тауарларды бұрынғы бағасымен сатып алғанда мөлшері аз болып жатады. Оған қаптамадағы өнім салмағының азаюы немесе дизайнның өзгеруі себеп. Тауардың сырты солай немесе шамамен солай көрінеді, яғни сатып алушы тауарды аз сатып алып жатқанын бірден түсіне қоймайды. Сатып алып жатқан затының жанама түрде қымбаттағанын тек өнімнің артындағы салмағының азайғанына назар аудара отырып түсіне алады. Ішіндегі өнімнің нашарлап бара жатқаны да сирек емес, тек бұл құбылыс басқаша - скимпфляция (ағылш. skimp – сараңдық таныту, үнемдеу) деп аталады.

Скимпфляцияны өндірушілер инфляцияның салдарымен күресу үшін жиі қолданады. Өнімнің дәмділігі азайып барады: сапалы май пальма майына ауыстырылуда, табиғи ингредиенттер хош иістендіргіштермен ауыстырылуда. Ата-аналарымыздың, ата-әжелеріміздің пломбирдің бұрын дәмді болғаны туралы естеліктерді еске түсіреді, эх.

Біз айтып өткендей, шринкфляцияның скимпфляциядан басты айырмашылығының бірі - қаптамасында. Егер өнімнің дәмі өзгермесе, қаптама бір қарағанда сол күйінде көрінуі мүмкін – тек өте мұқият сатып алушы айырмашылығын байқайды. Иә, кейде дизайны сәл өзгеруі мүмкін. Мысалы, әлдеқайда заманауи және тіпті эргономикалық болуы мүмкін. Ал кейде қаптаманы ауыстырудың қажеті жоқ. Мысалы, чипсылардың қаптамасы сол күйі үлпілдек болып қалуы мүмкін, ал олардың азайғанын тек сатып алғаннан кейін ғана түсінуге болады.

Кейде шринкфляцияны бірден байқау мүмкін емес. Сатып алушы біртіндеп, яғни, ол күрішті, сүтті әдеттегіге қарағанда жиі сатып ала бастағанда байқай бастайды. Себебі оған бұл өнімдер жылдам бітіп қалғандай көрінеді. Немесе сүйікті косметикалық «бронзер» әлдеқайда тез бітіп қалған кезде байқайды.

Шринкфляцияның тарихы

«Шринкфляция» терминін алғаш рет британиялық экономист Пиппе Мальмгрен 2015 жылы енгізген деп саналады. Әрине, бұл құбылыс әлдеқайда ерте пайда болды.

Сонымен, ол 70-ші жылдары АҚШ-та инфляцияның өсуі кезінде таралды. Сол кездегі танымал жағдайлардың бірі – автоматтардағы сағыз. Қант бағасы көтерілгенде, өндірушілер бағаны көтере алмады немесе сағызды азайта алмады. Ол белгілі бір номинал мен өлшемдегі монеталар мен шариктерді қабылдайтын автоматтарда сатылатын. Сондықтан да, сағыз шариктерінің ішінде қуыс пайда болып, ондағы сағыз ішінара ауамен ауыстырылды...

Өндірушілер 2000-шы жылдардағы дағдарыстардан кейін де жаппай шринкфляцияға жүгінді, бұл әсіресе соңғы жылдары: COVID-19 пандемиясынан кейін және әлемдегі инфляция деңгейі бойынша көпжылдық рекордтарға жеткеннен кейін байқалды. Шынында да, компаниялар қосымша табыс үшін емес, өндірістің қымбаттауымен күресу шарасы ретінде шринкфляцияға жүгінеді. Көпжылдық логистикалық бағыттардың бұзылуы, валютаның әлсіреуі, шикізаттың, ресурстардың және жұмыс күшінің қымбаттауы, ҚҚС-тың көтерілуі (2010 жылы Ұлыбританияда болғандай) тауардың өзіндің құнының қымбаттауына әкеледі, ал клиентті ешкім де жоғалтқысы келмейді. Өйткені, ол өз себетіндегі тауардан бас тартуы немесе бәсекелестерге кетіп қалуы мүмкін.

Шринкфляцияның мысалдары

Шринкфляцияға әсіресе мөлдір емес қаптамадағы сусымалы тауарлар бейім (әсіресе ішіндегі өніміне қарап сиқырлаудың қажеті жоқ жерде) – бұл дүкен сөрелеріндегі атаулардың өте үлкен бөлігі. Десе де, қызықты мысалдар тек осы санаттағы тауарлармен шектелмейді.

Косметика/тұрмыстық химия

Benefit бронзерінің адал сатып алушылары олар сатып алған жаңа шағын нұсқада өнімнің 1.5 есе аз екенін атап өтті, бірақ сыртқы түріне қарасаңыз қаптаманың мөлшері өзгерген жоқ деуге болады.

Dove душқа арналған гельдің жаңартылған дизайны құрамының мөлшерінің азаюына әкелді.

Күннен қорғайтын Aveeno кремі 7 мл-ге азайды, тек дозатордың түсі ғана өзгерді.

Жаңа All stainlifters ағартқышының көлемі айтарлықтай кішірейді, дегенмен қаптамадағы жазу өнімнің одан да көп пайыздық пайдасын көрсетеді.

Тағам және сусындар

Ерекше пішінді шоколад өндіруші Toblerone «төбешіктердің» арасындағы қашықтықты ұлғайта отырып, шринкфляцияға бет бұрды. Пайдаланушылар сүйікті шоколадтарының жаңартылған нұсқасына қатты ашуланғандары соншалық, өндіруші ескі форматты қайтаруға мәжбүр болды.

Әсіресе, сатып алушылар жарма қораптарының қалай «жүдеп кеткенін» жиі айтуда. Бір қарағанда сөрелерде олар ауыр болып көрінеді, ал қолыңызға алсаңыз - жеңіл.

Бір қарағанда қытырлақтар салынған қаптамалар өзгермейді деуге болады, ал Amazon-да Pringles және Doritos-тың бағасы бұрынғысынша болғанымен, граммының азайғанын байқауға болады.

Gatorade. Спорттық сусындар өндіруші бөтелкелердің жаңа дизайнын оларды қолда ұстауға ыңғайлы екенімен түсіндірді, ал сусынның өзі 14%-ға азайды.

Folgers қаптамасын өзгерткен жоқ, ал кофе 48 граммға азайды.

Тіпті мысықтар да шринкфляцияға ұшырауы мүмкін. Танымал мысық тағамдарын өндіруші Royal Canin үй жануарларына арналған құтылардың көлемін азайтты.

Шринкфляцияның тағы бір мысалы.

2021 жылы TikTok-та мынадай бейнеролик аса танымал болды: Жапонияда снэк өндірушілер басқа елдердің өндірушілеріне қарағанда сатып алушымен ашық диалог жүргізеді. Қалайша? Компаниялар кәмпиттер мен басқа да тағамдардың қаптамаларында олардың түрлерін айна-қатесіз бейнелейді. Яғни, егер сіз тәбет ашатын печеньесі бар пакетті көрсеңіз, оны сатып алып, одан печеньені шығарып, қаптамасындағы суретпен салыстырсаңыз, олардың ұсақ бөлшектеріне дейін сәйкес келеді. Мұндай ашық диалогқа пайдаланушылар дән риза болды, бүкіл әлем көзайым болды деуге болды. Шринкфляцияға жүгінбейтін және сатып алушы үшін инфляцияны байқатпай шешудің басқа тәсілі - бәрі ашық түрде. Өкінішке қарай, бәрі біз ойлағандай емес. Жапониядан шринкфляцияның көтерілгені туралы хабар сансыз. Бір қызығы, бұл біз TikTok-тан білетін қағидатқа қайшы келмейді. Сонымен, Lotte Co-ны Bacchus шоколадтары бар жаңа қаптамаға 12 емес, 10 кәмпит кіретін кезде сынап тастады, олардың көлемі тіпті өзгермеуі де мүмкін. Сондықтан да қаптама техникалық тұрғыдан шынайы болып қалады.

Қорытынды

Бұл үрдісті байқау және оның қаражатыңызға әсер қаншалықты көңілге ауыр болса болса да, шринкфляцияға заңмен тыйым салынбаған және өндірушілер экономикалық құлдырау кезінде оны бірінші рет қолданып отырған жоқ.

Сатып алушы мынаны есте сақтағаны жөн: инфляция бірден көрінбесе де, ол бәрі бір де оның әмиянына әсерін тигізеді. Сіз мынадай құралдарға жүгіну арқылы ұтылмайсыз: жалпы үнемдеу, кірісті арттыру және ұйықтап жатқанда ақшаны айналымға салу.

Мұны қалай тиімді жасауға болады – валюта, жылжымайтын мүлікке инвестициялар, алтын немесе акциялар арқылы - Freedom Broker мұнда егжей-тегжейлі талқылап қойды.