Сукук – исламдық облигациялар баламасы, қаржыландырудың айрықша түрі, ол шариғат құқығының қағидаттарын заманауи қаржы құралдарымен қатар қолданады.

Соңғы он жылда сукукқа деген сұраныс жоғары, бүкіл әлем бойынша мұсылман және мұсылман емес инвесторлардың назарын аударуда. Осы құралмен жақынырақ таныса отырайық.

Сукук деген не?

«Сукук» термині араб тіліндегі «сақ» деген сөздің түбірінен алынған, ол «сертификат», «құжат», «акт» немесе «түбіртек» дегенді білдіреді. Бұл бағалы қағаздар ислам дінінің шариғат заңының қағидаттарына сәйкес құрылымдалған. Инвесторлар пайыздық төлемдер алатын дәстүрлі облигацияларға қарағанда, сукук әдетте активке негізделеді және осы активтің кірістерін немесе пайдасын бөлуді болжайды.

Шариғатқа сәйкес сукук қағидаттары

Сукук құрылымына басшылық ететін негізгі қағидаттар:

1. Пайыздық мөлшерлемеге (riba) тыйым: шариғатқа сәйкес, пайыздық кірістен қарызға алуға және одан капитал беруге тыйым салынған. Оның орнына сукук пайда мен залалды бөлу қағидатына негізделеді.
   
   
2. Алып-сатарлыққа (gharar) тыйым: сукук алып-сатарлық мәмілелерді болдырмау үшін нақты активтермен немесе қызметтермен байланысты болуы тиіс.
   
   
3. Ойын операцияларына (maisir) тыйым: сукук құмар ойындарына немесе құмар операцияларына негізделмейді.
   
   
   

Сукуктың негіздері

1. Ашықтық: сукуктың эмитенттері сукук шығарылатын активтерді немесе жобаларды және инвесторларға төлемдер құрылымын нақты айқындауы тиіс.
   
   
2. Шариғатқа сәйкес: сукук мәмілелері ислам құқығы қағидаттарымен келісілуге тиіс, ол пайыздық кіріске тыйым салады және қаражатты пайдалану ашықтығын болжайды.
   
   
3. Тәуекелді және табысты: инвесторлар сукукта эмиентпен бірге тәуекелді көтереді, бұл оларды жай кредиторларға емес, бизнеске қатысушыларға ұқсатады.
   
   
4. Әртараптандыру: сукук инвесторларға портфельді әртараптандыруға мүмкіндік береді, себебі олар активтер мен жобалардың сан алуан түрімен байланысты болуы мүмкін.
   
   

Сукуктың атқаратын жұмысы қандай?

Сукукты шығару процесі мәміле мен жергілікті қаржы нарықтарының құрылымына байланысты әртүрлі болуы мүмкін, бірақ ол әдетте мынадай кезеңдерді қамтиды:

1. Активтің анықтамасы: эмитент (әдетте корпорация немесе үкімет) сукук үшін негізгі активті анықтайды.
   
   
2. Мәмілені құрылымдау: банк немесе қаржы институты шариғат талаптары мен қажет қаржылық мақсаттарға сәйкес келетін сукук құрылымын әзірлейді.
   
   
3. Сукукты орналастыру: қағаздар нарықта инвесторларға ұсынылады. Инвесторлар оларды келісілген талаптар негізінде сатып алады.
   
   
4. Кірістер мен төлемдер: базалық активтен кіріс алуға қарай эмитент оларды мәміле талаптары бойынша инвесторларға төлейді.
   
   

Сукуктың түрлері

Шығарылымның құрылымы мен ерекшеліктеріне байланысты, сукукты бірнеше түрге бөлуге болады. Төменде олардың неғұрлым кең таралған түрлері.

Табысты сукук

1. Иджар суккуғы (Ijarah Sukuk): сукуктың бұл түрі лизингтік облигацияларға ұқсас. Бұл жылжымайтын мүлік, жабдық немесе көлік құралдары сияқты белгілі бір актив бойынша жалдау құқығын немесе жалдау төлемдерін өтейтін бағалы қағаздар.
   
   
2. Мудараба суккуғы (Mudarabah Sukuk): мударабах немесе бірлескен кәсіпкерлік қағидатына негізделген. Мударабах сукуғын ұстаушылар жобаны немесе кәсіпорынды қаржыландырады, ал одан келіп түсетін кірістер келісілген талаптарға сәйкес олар мен кәсіпорын менеджерлері арасында бөлінеді.
   
   
3. Мурабах сукуғы (Murabaha Sukuk): сукуктың бұл түрі тауарларды немесе тауарлық активтерді сатумен байланысты. Мударабах сукуғын ұстаушылар сатып алынған, содан кейін пайдаға сатылған тауарларды сатудан кіріс алады.
   
   
4. Истан сукуғы (Istisna Sukuk): құрылысты немесе өндірісті қаржыландыру үшін қолданылады. Истан сукуғын ұстаушылар сукук бойынша тартылған қаражатты пайдалана отырып жасалған тауарларды өндіруден және/немесе сатудан кіріс алады.
   
   
5. Мукурав сукуғы (Mukaraba Sukuk): мукурава немесе серіктестік қағидатына негізделген, онда бір тарап қаржыландыруды қамтамасыз етеді, ал екінші тарап бизнесті басқарады. Бизнестен келіп түсетін кірістер олардың қатысу үлесіне сәйкес қатысушылар арасында бөлінеді.

Сукуктың осы түрлерінің әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері мен қолданылуы бар, ал сукуктың белгілі бір түрін таңдау қаржыландыру мақсаттарына, активтердің сипаттамаларына және мәмілеге қатысушылардың қажеттіліктеріне байланысты.

Пайда алуға бағдарланбаған сукук

1. Кард-аль-хассан (Kard al-Hasan Sukuk): сукуктың бұл түрі қайырымдылық мақсаттарға қаражат жинау үшін немесе әлеуметтік жобаларды қаржыландыру үшін қолданылады. Кард-аль-хассан сукукты ұстаушылар инвестициялаудан пайыз немесе кіріс алмайды, бірақ оның орнына өз қаражатын қоғамдық немесе қайырымдылық мақсаттарға сый ретінде береді.
   
   
2. Вакуф сукуғы (Wakala Sukuk): қоғамға немесе жергілікті қоғамдастыққа пайда келтіру үшін құрылған қайырымдылық немесе қоғамдық қор - вакуфты қаржыландыру үшін қолданылады. Вакуф сукуғын ұстаушылар өз қаражатын қорға салады, ал осы инвестициялардан келіп түскен кіріс әлеуметтік, білім беру, денсаулық сақтау немесе басқа да қайырымдылық бағдарламаларын іске асыруға жұмсалады.
   
   

Сукуктың басқа түрлері сияқты, бұл құралдар шариғаттың қағидаттарына сәйкес келеді және олардың мақсаты қаржылық кіріс қана емес, сондай-ақ қоғам үшін әлеуметтік немесе қайырымдылық пайда.

Сукуктың әлемдік экономикадағы рөлі

Сукук инвесторларға балама исламдық қаржы құралдарын ұсына отырып, жаһандық қаржы жүйесінде маңызды рөл атқарады. Олар компаниялар мен үкіметтерге көптеген инвестордың арасында, соның ішінде шариғат қағидаттарын ұстанғысы келетіндер арасында капитал тартуға мүмкіндік береді.

Сукук сондай-ақ мұсылман елдерінде және одан тыс жерлерде қаржы нарықтарының дамуына ықпал етеді, бұл экономиканың өсуі мен тұрақтылығына ықпал етеді.

Freedom Broker-мен исламдық қаржы құралдарымен инвестициялар

Tradernet.Global сауда платформасында сіз исламдық қаржы өнімдеріне бағдарланған ETF биржалық қорларына салым сала аласыз. Төменде бірнеше мысал бар:

●       Wahed FTSE USA Sharia ETF (HLAL)

●       S&P 500 Sharia Industry Exclusions ETF (SPUS)

●       SP Funds S&P Global REIT Sharia ETF (SPRE)

●       Wahed Dow Jones Islamic World ETF (UMMA)

●       ETFB Green SRI REITs ETF (RITA)

●       SP Funds Dow Jones Global Sukuk ETF (SPSK)

Сондай-ақ 5 ақпан күні Қазақстан қор биржасында үш шығарылымның исламдық қаржылық сертификаттарымен сауда саттық басталды:

1. Қытай Халық Республикасының Гонконг Арнайы Әкімшілік өңірінің Үкіметтері (ISIN: XS1555404786)
   
   
2. Сауд Арабиясы Корольдігінің Қаржы министрлігі (ISIN: XS1599284202)
   
   
3. Малайзия Федерациясының Қаржы министрлігі (ISIN: USY57542AA32)
   
   

Барлық үш шығарылым діни заңдарға сәйкес келеді (Bloomberg-тің бағалауы бойынша) және барлық негізгі агенттіктер - Moody's, S&P, Fitch агенттіктерінің жоғары кредиттік рейтингі бар.

Freedom Broker компаниясы KASE-де көрсетілген қағаздар бойынша маркет-мейкер болды.Сукуктың жекелеген қағаздарына инвестициялау мәселелері бойынша сіз [email protected] поштасына сұрату жібере аласыз

– – –

* Инвестициялық ұсыным болып табылмайды. Инвестициялар қашанда тәуекелмен байланысты. Қаржы құралдарының құны өсуі және төмендеуі мүмкін. Әрбір инвестор бағалы қағаздарды сатып алуға және сатуға қатысты тәуекелдер бағасы үшін жауапкершілікті өзі көтереді.