Қор нарығында акциялардың басым бөлігінің бағалары тоқтаусыз өсе алмайды. Өсудің тіпті айқын үрдістері «түзетулер» немесе «уақытша қозғалыстар» сияқты жоғарыға қарай бағытталған үлкен қозғалыстардан және кішігірім түсуден тұрады. 
Тым болмағанда Apple-дің, Inc. (NASDAQ: AAPL) акциялар кестесіне назар аударыңыз. Соңғы үш жылда олардың бағасы $40-дан $180-ға дейін өсті. Бірақ бағаның үздіксіз өсуі болған жоқ. Ол толқын сияқты жинақталатын: бағасы біресе жоғары қарай қозғалыспен шарықтаса, біресе биіктігін қайта жоғалтып жүрді.

Егжей-тегжейлі тоқтамай, қысқа айтар болсақ, бағаның осылай түсуі кезінде капитал қайта үлестіріледі: біреулер сатып жатады, біреулер белсенді сатып алып жатады, жайғасымдар балансы жаңарып отырады. Нарық осылайша кезекті биік шыңды бағындырып, жалпы трендті қолдау үшін жиі күш жинайды.

Бағалардың түсудегі артықшылықтары

Мұндай жағдайлардың бірнеше артықшылығы бар. Біріншіден, мұндай кездерде акцияларды жеңілдікпен сатып алуға болады, күні кеше ғана олардың бағасы қымбат болса, ал енді сәл де болса арзандады.
Екіншіден, жеңілдікпен сатып алғанда мәміле бойынша ықтимал шығындардың лимиті үлкен болмауы үшін, қорғаныш stop loss бұйрығын қайда қою керектігі әлдеқайда түсініктілеу болады. Трейдерлерге кездейсоқ сәттерде өсуі ұзақ уақытқа созылатын мәмілелерге қарағанда «түзетулерде» тәуекелді бақылау жеңілдірек. «Стоптар» қоры шағын түзетудің ең төмен нүктесінің астына қойылады.

Мысалы: егер уақытша қозғалыста акцияның бағасы $69,50-ға дейін түссе, онда сатып алғаннан кейін сатылатын stop loss ордерін $69,00 деңгейінде белгілеуге болады. Трендті жалғастырған кезде бағасы $69,50-ден төмен деңгейлерге оралмауы тиіс, демек стоп-бұйрықты енді «қозғамайды». Ал егер бағасы қайтадан $69,50-ге дейін жетіп, төмен түсіп қалса, демек трендті жалғастыру әлі расталған жоқ. $69,00-ға стоп-бұйрықтың көмегімен инвестор бұл мәміледен уақтылы шығып, оның шығынын шектей алады.

Қашан сатып алған дұрыс?

Сіз акцияларды бағасы түскен уақытында сатып ала алатын үш негізгі көрініс бар.
Оларды мыналардың арасындағы баланс бойынша бағалау қажет:

• ●          Сәтті мәміл ықтималдығы: сатып алғаннан кейін баға қаншалықты өсуі мүмкін?
  ●          Әлеуетті пайданың көлемі: егер бағасы өсіп кетсе қанша табыс табуға болады?
  ●          Ықтимал шығынның көлемі: егер мәміле жоспарға сай жасалмаса, инвестор қанша қаражат жоғалтады?

Тәжірибесі жоқ инвесторлар үшін акцияларды бағасы неғұрлым төмен күйінде сатып алып, одан кейін оларды шарықтар тұрғын кезінде сату әлдеқайда қызық болып көрінуі мүмкін. Оның үстіне бағындырар шың неғұрлым биік болған сайын, соғұрлым жақсы :)
Бірақ біз бірден мынаны айтқымыз келеді: ешкімге де акцияның бағасы түскенде ең төмен бағаны ұстап қалуға кеңес бермейміз. Инвестор акция бағасының құлдырайтынын анықтаймын деп оған қоса басқа құлдырауға тап болып, ақшасын жоғалтып алуы мүмкін. Егер түзетуді жергілікті шағын тренд деп есептесе, онда акцияны бағасы түскен кезде сатып алу әрекеті бұл – әлі де төмен құлдыраған үрдіспен пайдасыз дау. Биржашылардың тілімен айтқанда, мұндай сауда акциялар құнының күрт өзгеруі сәл уақыттан соң тоқтап, бағасының өсетініне сену деп аталады, ал оның арты жақсылыққа апармайды, себебі опық жеп қалуыңыз мүмкін.
Артықшылықтары: егер ең төмен бағамен сатып салып, бағасы шынымен де көтерілсе, уақытша қозғалыстағы stop loss-ты сәл шағын етіп белгілеуге болады. Мәміле тәуекелі ең төмен, ал табыстың болашақта өсу мүмкіндігі – ең жоғары болмақ.
Кемшіліктері: сатып алудың сәтті болу ықтималы тым төмен. Шағын түзету толыққанды үлкен бұрылысқа ұласуы мүмкін. Ондай кезде инвестор үлкен жылдамдықпен жүйткіп келе жатқан пойызға қарсы тұрғандай болады әрі сатып алушы аман қалуы үшін одан бір сантиметр қашықтықта тоқтауы тиіс. Бұл аса қауіпті.

2-нұсқа – бағасы шарықтаған кезде сатып алу.

Келешекте өсу ықтималы жағынан нашар көрініс болмаса да, тәуекел-менеджмент және ықтимал пайда мөлшері жайғасымы жағынан нашар.
Инвестор қағазды алдыңғы максимумға жақын етіп сатып алса, ол трендті жалғастыруға сөзсіз қосылады. Бағаның түсуі тоқтады, уақытша қозғалыс бағытын өзгертті, бұл тіпті кестені бір рет шолып өткенде де түсінікті.
Бірақ біздің айтпағымыз, мұндай жағдайда дұрыс мәміленің орайын жіберіп алдыңыз.
Не себепті? Оның еш қиындығы жоқ: бұл жағдайда жақын дұрыс stop loss-ті уақытша қозғалыстың түбіне ғана қоюға болады. Ал оған дейін енді тым алыс, себебі мәміле тәуекелі жоғары болмақ.
Артықшылықтары: трендті жалғастыру ықтималы ең жоғары. Егер үрдіс жалғасатын болса, онда дәл осы нүктеден – баға алдыңғы ең жоғары деңгейден асып түсіп, одан әрі импульсті қадағалауы қажет.
Кемшіліктері: мұндай мәмілеге шығындардың ұлғайтылған лимиті керек. Бұл ретте бағасы өсіп тұрған кезде табыс табу әлеуеті жоғары болмауы мүмкін. Кейде баға алдыңғы максимумға әрең жетіп жатады, одан кейін диапазонда ұзақ уақыт тұрып қалады. Не болмаса бағытын өзгертіп, құлауы мүмкін.
Соңына дейін оқыңыз, әл біз түзетуде сатып алған кезде пайда әлеуетін есептеудің қарапайым тәсілдерін көрсетеміз.

3-нұсқа – бағасы орташа кезінде сатып алу.

Біздің ойымызша, бұл үш көріністің ішінде тиімді ықтимал түрі. Мұндай жағдайда сатып алушылар өз мүмкіндіктерін көрсетіп қойды әрі құлдыру желісінен өтті. Бұл өсуші трендтің жалғасуы мүмкін екенін растайдын. Бұл ретте, акцияны әлі сатып алмағандардың барлығы енді айрықша теңдестірілген нүктеде жасай алады.
Артықшылықтары:

        ● Мұндай жағдайда сәттіліктің ықтималдығы орташа, бірақ сіздің пайдаңызға шешілмек: баға әзірге қиылысып тұрса да, жоғары қарай көтеріле бастады. Егер қазір сатып алсаңыз, онда сіз басқа сатып алушылардың қатарына қосыласыз, олар сізге жұмыстың бір бөлігін пайдалы етіп жасап үлгерді әрі сізбен бір бағытта қозғалады. Бұл сіздің идеяңыз үшін маңызды қолдау.
        ● Ықтимал кіріс мөлшерін орташа немесе тіпті жоғары деп санауға болады: сатып алғаннан кейін бағада алдыңғы жергілікті максимумға дейін өсу үшін орын қалады. Ал оның бұзылуынан кейін жоғары қарай қосымша бағытты қозғалыс пайда болуы мүмкін. Бұл - артық сараңдық танытпай әрі шамадан тыс сақтықсыз бара-бар өсу.
        ● Тәуекел – орташа: қорғаныш стоп-бұйрық уақытша қозғалыстың түбінің астына қойылады. Бұл ретте ықтимал шығындар мөлшері ықтимал пайда мөлшерінен аз болады. «Тәуекел : сыйақы» немесе «risk : reward» базалық қатынасы сақталады. Мұндай жағдайда ол «1:2» немесе одан да жоғары деңгейде болуы мүмкін. Бұл  дегеніміз, 200 немесе 300 немесе одан да көп табыс табу үшін 100 доллар жоғалту қаупі бар дегенді білдіреді. Бұл - тиімді келісім!
Кемшіліктері: мұндай сәтті күтіп, одан кейін оны жіберіп алмау - қиын. Бар қиындық - осыда. Бірақ мұндай мәміленің идеясы неғұрлым дұрыс әрі оған ұмтылу қажет.

Қосымша маңызды растау.

Кесте бойынша сауда жасау кезінде тек бағасына ғана қарамау керек. Негізгі чат астындағы көлем гистограммасы да көптеген ақпарат береді.
Түзету кезінде құлдыраудың өзі құлаушы, төмендеуші көлемде болса тиімді. Бұл дегеніміз, құлдырау акция күшті ірі сатушыға түскендіктен емес, сатып алушылардың қысымды уақытша төмендеткендігінен болды.
Егер осыдан кейін бағасы өсе бастаса және бір уақытта көлемнің өсуі байқалса, бұл жақсылықтың белгісі. Демек, сатып алушылар қысымды қалпына келтірді әрі үлкен ықтималдықпен өсуі жалғасады. Ұсынысқа қарағанда сұраныс бұрынғысынша басым түседі.

Маңызды түзету: көлемдер уақытша қозғалыс кезінде үнемі төмендей бермейді әрі көтерілу кезінде өсе бермейді. Өсуші тренд төмен көлемде жалғасып жатады. Бұл жағдайда да табыс табуға болады, нәтижесінде, инвесторға пайда тек бағаның өсуін қамтамасыз етеді. Көлемдерді банктен қолма-қол ақшалай алуға болмайды. Дегенмен, сауда көлемінің динамикасы бұл - назар аударуға тұрарлық қосымша фактор.

Түзетуді сатып алудан пайданың әлеуетін қалай есептеуге болады

Ықтимал пайданың мөлшерін «өлшенген қозғалыс әдісімен» анықтауға болады. Әрине, бұл шешім 100% тиімділікке кепілдік бермейді, бірақ техникалық талдауда ол қолданылады әрі жиі іске қосылады. «Өлшенген қозғалысты» екі тәсілмен есептеуге болады. Қолданылу тәсілі мынадай.

Өлшенген қозғалыс – 1-әдіс

Уақытша қозғалыс жоғары қарай бұрылған кезде, трендтің алдыңғы максимумы баға үлкен ықтималдықпен көтерілетін бірінші маңызды деңгей болады. Бұл қашықтықты мәміле бойынша пайда әлеуетіне салуға болады. Бұл қозғалысты орталық нүктеден алған кезде «тәуекел : пайда» қатынасы шамамен «1:1» болады.

Максимум бұзылғаннан кейін баға қанша көтерілуі мүмкін?

Мұны білу үшін түзету тереңдігін қарау керек. Оның еш қиындығы жоқ: жай ғана бағаның максимумнан қанша долларға төмендегенін өлшеңіз.
Егер баға жоғарыдан $6-ға кері болса, онда максимум жаңартылған кезде ол сондай шамада өсуі мүмкін. Тренд до $120-ға жетті әрі $114-ке дейін түзетілді, демек келесі мақсат - $126.

Маңызды түзету: әрине, баға одан да жоғары өсуі мүмкін. Бірақ мынаны ескеру қажет: белсенді үздіксіз өсу неғұрлым ұзақ болса, оның жалғасу ықтималы да соғұрлым аз болуы мүмкін. Әрбір өткен доллармен өлшенген қозғалыс әлеуетінен тыс жаңа түзету ықтималдығы артады.
Сондықтан да, кестеге қарап, үнемі өзіңізге сұрақтар қойыңыз: «Баға қанша рет өзгерді әрі оның әрі өсу үшін мүмкіндігі қалды ма?». Сараңдық танытудың қажеті жоқ: мақсатқа жеткенде, пайданың кем дегенде бір бөлігін тіркеген жөн. Осылайша сіз тәуекел мен комиссияны өтей аласыз және бүкіл мәмілені «тегін» ете аласыз.

Өлшенген қозғалыс – 2-тәсіл

Нысаналы бағаны білудің тағы бір нұсқасы – түзетуге дейінгі алдыңғы трендті қарау. Соңғы өсуші импульстің биіктігін өлшеңіз. Содан кейін ең төменгі уақытша қозғалыс бағасына соншалықты доллар қосыңыз. Шыққан сан әрі қарай өсуге мақсат болмақ.

Мысал: акция алдымен $70-дан  $90-ға дейін қымбаттады. $20-ға өсті (бұның бір бағытты қозғалыс болуы маңызды).
Осы өсуден кейін $83-ға дейін төмендеді делік. Енді тренд жете алатын мынадай ықтимал мақсатын білу үшін $20-ды $83-ке қосу керек. Шыққан сан $103, баға уақытша қозғалыс түбінен шамамен осы деңгейге дейін көтерілуі мүмкін.

Қосымша растау

* * *

Қорытынды

Негізгі ойларды қысқаша қайталаймыз: түзетуді құлдырау айқын басылып, бірақ әлі де бос орынды трендтің алдыңғы шыңына дейін сақтаған кезде, шамамен ортасында болғанда сатып алған дұрыс. Қорғаныш стоп-бұйрықтар уақытша қозғалыстың төмен нүктесінің астына қойылады.

Сондай-ақ, айтылғандардың барлығы бір күн ішіндегі және орташа мерзімді трейдерлер үшін қолайлы екенін атап өтеміз. Ұзақ мерзімді инвесторлар үшін зергерлік кіру нүктесін іздеу маңызды емес. Егер инвестор инвестицияны ұзақ уақытқа салса және компанияның фундаменттік талдауы оның акциялары бойынша үлкен әлеуетті көрсетсе, инвестор қағазды кез келген уақытта, тіпті құлдырау кезінде де сатып ала алады. Дегенмен, құлдырауды қалай дұрыс сатып алу керектігін білу оның нәтижелерін жақсарта алады.

Мамандардан тегін консультация алыңыз